قلب شما دو بخش دارد و توسط یک دیوار میانی به نام سپتوم به دو قسمت تقسیم شده است. با هر ضربان قلب، سمت راست قلب شما، خونی که اکسیژن زیادی ندارد را از بدن دریافت کرده و آن را به سمت ریه ها پمپاژ می کند. از طرفی سمت چپ قلب، خون مملو از اکسیژن را از ریه ها گرفته و آن را به نواحی مختلف بدن پخش می کند.
دیواره سپتوم از ترکیب شدن خون موجود در دو سمت راست و چپ قلب جلوگیری می کند. با این حال برخی از کودکان در حالی به دنیا می آیند که در بالا یا پایین دیواره سپتوم آن ها سوراخی وجود دارد.
به سوراخ موجود در دیوار سپتوم بین دو اتاقک بالایی قلب، نقص دیواره بین دهلیزی (ASD) می گویند و به سوراخی در سپتوم بین دو اتاقک پایینی از عضله قلب نیز نقص دیواره بین بطنی (VSD) می گویند.
نقص دیواره بین دهلیزی و بطنی در افراد این اجازه را می دهند که خون از سمت راست به چپ و یا بلکعس جابجا گردد. بنابراین خون حاوی اکسیژن می تواند با خونی که اکسیژن ندارد ترکیب شود و در نتیجه مقداری خون حاوی اکسیژن به جای رسیدن به بافت های مختلف بدن، به سمت ریه ها پمپاژ خواهد شد.
در چند دهه گذشته تشخیص و درمان مشکل نقص دیواره بین دهلیزی و بین بطنی تا حد زیادی بهبود یافته است. کودکانی که بیماری قلبی مادرزادی ساده دارند می توانند زنده بمانند و یک زندگی نرمال، فعال و پر بهره را تجربه کنند چرا که عیب های قلبی آنان به شکل طبیعی از بین می رود و یا توسط پزشکان درمان می شود.
انواع سوراخ قلب در بزرگسالان
نقص دیواره بین دهلیزی
در این حالت حفره مربوطه در بخشی از دیواره سپتوم است که دهلیز ها را از هم جدا می کند ( دو اتاقک بالایی قلب). این سوراخ اجازه رسیدن خون حاوی اکسیژن از چپ به سمت راست قلب را می دهد، در حالی که باید به بطن چپ منتقل گردد.
این بدان معناست که خون حاوی اکسیژن به جای این که بخواهد به نواحی مختلف بدن پمپاژ شود به سمت ریه ها ارسال می شود.
نقص دیواره بین بطنی
در این حالت حفره مربوطه در بخشی از سپتوم وجود دارد که دو بطن قلب را از هم جدا می کند (دو اتاقک پایینی قلب). این حفره باعث می شود خون به جای رفتن به آئورت و سپس خروج از بدن، از بطن چپ به بطن راست قلب منتقل شود.
چه عواملی منجر به ایجاد حفره در قلب می شوند؟
مادران کودکانی که با مشکل نقص دیواره بین بطنی و یا بین دهلیزی به دنیا می آیند معمولا به این فکر هستند که در حین دوره بارداری کاری کرده اند که منجر به بروز این مشکل در فرزند شده است. با این حال در اکثر موارد، پزشکان و متخصصین نمی دانند دقیقا چه عاملی منجر به شکل گیری سوراخ در داخل قلب می شود.
وراثت می تواند نقشی در شکل گیری برخی عیوب قلبی باشد. به عنوان مثال، احتمال به دنیا آمدن کودکان با سوراخ در قلب در والدینی که دارای عیب مادرزادی قلبی هستند بیشتر از افراد عادی است. به ندرت پیش می آید که بیش از یک فرزند در هر خانواده با عیب قلبی به دنیا بیاید.
کودکانی که مشکلات ژنتیکی از قبیل سندروم داون دارند، معمولا دارای عیوب مادرزادی قلبی هستند. نیمی از تمامی نوزادانی که با سندروم داون دست و پنجه نرم می کنند دارای عیوب قلبی در بدو تولد هستند.
سیگار کشیدن در حین دوران بارداری نیز با تعدادی از عیوب مادرزادی قلبی نظیر عیوب دیواره سپتوم مرتبط است.
تلاش دانشمندان برای پیدا کردن علل بروز عیوب قلبی در بدو تولد نوزادان ادامه دارد.
علائم سوراخ قلب در نوزادان چیست؟
نشانه ها و علائم سوراخ های بافت قلب چه هستند؟
نقص دیواره بین دهلیزی
گاهی اوقات صدای خاصی که از قلب شنیده می شود (heart murmur) تنها نشانه بیماری نقص دیواره بین دهلیزی است. با این حال، تمامی صداها و زمزمه های درون قلب نمی توانند نشانه مشکلات مادرزادی قلبی باشند. قلب بسیاری از کودکان سالم نیز این صداها را تولید می کند. پزشکان می توانند به صدای ضربان قلب گوش کنند و اینکه آیا نشانه مشکل قلبی خاصی است را مشخص نمایند.
با گذر زمان، اگر حفره دیواره دهلیزی بزرگ درمان نشود، حجم اضافی گردش خون در دهلیز راست می تواند منجر به آسیب قلبی و ریوی افراد شده و در نهایت نارسایی قلبی را به همراه داشته باشند. این اتفاق تا زمان بزرگسالی رخ نمی دهد. از جمله علائم سوراخ قلب و نشانه های نارسایی قلبی می توان به موارد زیر اشاره داشت:
- خستگی
- تنگی نفس
- خستگی سریع در حین فعالیت های بدنی
- انباشته شدن خون و مایعات در ریه ها
- انباشته شدن مایعات در پا، مچ پا و زانوها
نقص دیواره بین بطنی
صدای خاص و غیر عادی قلب معمولا یکی از نشانه های مربوط به وجود سوراخ در دیواره بین بطن های قلب است و ممکن است اولین یا تنها نشانه این عیب قلبی باشد. صدای اضافی قلب یا همان مِرمِر معمولا در همان بدو تولد در نوزادان وجود دارد. با این حال ممکن است امکان شنیدن آن تا رسیدن نوزاد به 6 الی 8 ماهگی وجود نداشته باشد.
بیشتر نوزادانی که به تازگی با مشکل نقص دیواره بین بطنی به دنیا می آیند معمولا مشکلات مرتبط با علائم سوراخ قلب را ندارند. با این حال احتمال نارسایی قلبی در نوزادانی با حفره های متوسط یا بزرگ در سپتوم وجود دارد. علائم و نشانه های نارسایی قلبی معمولا در دو ماه اول عمر کودکان خود را نشان می دهند.
علائم و نشانه های مربوط به نارسایی قلبی در اثر نقص دیواره بین بطنی، مشابه با مواردی هستند که در بالا برای نقص دیواره دهلیزی ذکر کردیم، اما با این تفاوت که در نوزادی رخ می دهند.
مهمترین نشانه از نارسایی قلبی در نوزادی، داشتن مشکل در شیر خوردن و رشد ضعیف است. نشانه های حفره سپتوم بین بطنی پس از دوره نوزادی بسیار نادر هستند چرا که این عیب یا از نظر اندازه کاهش پیدا می کند و یا درمان می شود.
نحوه تشخیص سوراخ قلب در بزرگسالان
پزشکان معمولا وجود سوراخ قلب در بزرگسالان را طبق نتایج یک معاینه بدنی و یا آزمایش و پروسه های خاص تشخیص می دهند. یافته های آزمایش برای نقص دیواره بین دهلیزی معمولا واضح و مشخص نیستند و به همین دلیل گاهی اوقات تشخیص در دوره کودکی یا حتی بزرگسالی اتفاق می افتد.
نقص دیواره بین بطنی (VSD) نوع خاصی از صدا را در قلب ایجاد می کند و به همین دلیل تشخیص آن معمولا در همان نوزادی امکان پذیر است.
متخصص قلب و عروق
پزشکانی که در حوزه تشخیص و درمان مشکلات قلبی فعال هستند، متخصصان قلب و عروق نامیده می شوند. متخصصان قلب و عروق کودکان می توانند به نوزادان و کودکانی که مشکل قلبی دارند کمک کنند. جراحان قلب عیوب قلبی را به کمک عمل جراحی برطرف می کنند.
معاینه فیزیکی
در یک معاینه بدنی، پزشک معالج به کمک گوشی مخصوص صدای قلب و یا ریه های کودک گوش می دهد. همچنین وی به دنبال نشانه های مربوط به عیوب قلبی از قبیل صدای خاص قلب (مِرمِر) و یا نشانه های نارسایی قلبی خواهد بود.
آزمایش های تشخیصی و پروسه های خاص
متخصص قلب و عروق شما ممکن است آزمایش های مختلفی را جهت تشخیص نقص دیواره بین دهلیزی و بطنی پیشنهاد کند. این آزمایش ها می توانند به پزشک در تشخیص محل و اندازه سوراخ قلب در بزرگسالان کمک کنند.
اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی (یا همان اکو) یک آزمایش بدون درد است که از امواج صوتی جهت ایجاد تصاویر محرک از قلب استفاده می کند. در حین این آزمایش، امواج صدا به سمت ساختار قلب حرکت کرده و باز خواهند گشت. یک رایانه امواج صوتی برگشتی را بر روی صفحه نمایش به تصویر تبدیل می کند.
آزمایش اکو به پزشک اجازه می دهد تا هرگونه مشکل در زمینه ساختار قلب و نحوه کارکرد آن را تشخص دهد.
اکوکاردیوگرافی یک آزمایش بسیار مهم برای تشخیص وجود سوراخ قلب در بزرگسالان و همچنین پیگیری وضعیت آن در آینده به حساب می آید. اکو می تواند مشکلات موجود در ساختار قلب و نحوه واکنش این عضله به مشکلات را نشان دهد. پزشک متخصص قلب کودک شما می تواند به کمک نتایج اکو، نیاز یا عدم نیاز به درمان را مشخص کند.
فیلم تشخیص حفره قلب از راه اکو مری
نوار قلب
نوار قلب یک آزمایش ساده و بدون درد است که می تواند فعالیت الکتریکی قلب را ضبط کند. این آزمایش نشان می دهد سرعت کار کردن قلب و ریتم آن (پایدار یا نامنظم) به چه صورت است. همچنین این آزمایش می تواند قدرت و زمان بندی سیگنال های الکتریکی را زمانی که از هر بخش قلب می گذرند ضبط کند.
این آزمایش می تواند مشخص کند آیا اتاقکی در قلب بزرگ شده است یا خیر که همین موضوع در نهایت به تشخیص مشکل قلبی کمک خواهد کرد. برای آشنایی با نحوه انجام آزمایش نوار قلب کلیک کنید.
عکس رادیولوژی از قفسه سینه
اشعه ایکس قفسه سینه نیز یک آزمایش بدون درد است که تصاویری از بافت های درون سینه نظیر قلب و ریه ها می سازد. این آزمایش می تواند نشان دهد که آیا قلب بزرگتر شده است و یا این که در داخل ریه ها گردش خون یا مایع اضافی وجود دارد یا خیر. این دو نشانه های نارسایی قلبی هستند.
پالس اکسیمتر
پالس اکسیمتر نشان می دهد چقدر اکسیژن در خون وجود دارد. برای این آزمایش، یک سنسور کوچک به انگشت دست یا پا متصل می شود. این سنسور می تواند به صورت تخمینی، میزان اکسیژن موجود در خون را مشخص کند.
پالس اکسیمتر
کاتتریزاسیون قلبی
در حین کاتتریزاسیون قلبی، یک لوله باریک و انعطاف پذیر به نام کاتتر وارد رگ دست، زانو یا گردن فرد می شود و به سمت قلب هدایت خواهد شد.
یک ماده رنگی مخصوص به داخل کاتتر تزریق می شود تا وارد رگ خونی و یا دیواره قلبی شود. این رنگ به پزشک اجازه می دهد گردش خون در داخل قلب و رگ های خونی را به کمک تصاویر ایکس ری ببیند.
پزشکان قلب و عروق از کاتتریزاسیون قلبی جهت اندازه گیری میزان فشار موجود در داخل اتاقک های قلب و رگ های خونی نیز استفاده می کنند. این کار می تواند ترکیب شدن خون در بین دو سمت عضله قلب را برای پزشک مشخص کند.
