اندوکاردیت باکتریایی چیست؟ (التهاب درونشامه قلب)
اندوکاردیت که اندوکاردیت عفونی یا التهاب درونشامه قلب نیز نامیده میشود عفونت و التهابی مربوط به دریچه های قلب و پوشش درونی حفره های آن است که اندوکاردیوم نامیده میشود.
اندوکاردیت هنگامی که ارگانیزم های عفونی مانند باکتری ها یا قارچ ها وارد جریان خون شده و در قلب جای می گیرند رخ میدهد. این ارگانیزم ها در اغلب موارد از نوع باکتری های استرپتوکوکی (استرپ)، استافیلوکوکی (استاف) یا گونه هایی از باکتری هستند که به طور معمول بر روی سطوح بدن زندگی میکنند.
ارگانیزم عفونت زا از طریق یک ترک پوستی ایجادشده بوسیلۀ یک اختلال یا جراحت پوستی، یک عمل پزشکی یا دندانپزشکی و یا یک خراش پوستی ناشی از آمپول به ویژه در میان مصرفکنندگان داروهایی که به داخل ورید تزریق میگردند وارد جریان خون میشود.
فهرست موضوعات
علت اندوکاردیت
- اندوکاردیت به علت رشد باکتریها بر روی یکی از دریچههای قلب به وجود میآید که منجر به ایجاد تودهای عفونی میشود که نام «رشد گیاهی» را به خود میگیرد.
- عفونت ممکن است در طی دورههای کوتاهی از حضور باکتری در جریان خون، مثلا پس از عمل دندانپزشکی، کولونوسکوپی و دیگر اعمال جراحی مشابه به وجود آید.
انواع التهاب درونشامه قلب
آسیب قلبی ایجادشده بوسیلۀ اندوکاردیت با توجه به قدرت تهاجم و عفونیبودن میکروب عفونتزا ممکن است حاد و شدید (اندوکاردیت حاد) یا ملایم و با شدت کمتری (اندوکاردیت نیمه حاد) باشد.
اندوکاردیت حاد:
اندوکاردیت حاد در اغلب موارد هنگامی رخ میدهد که یک گونۀ تهاجمی باکتری پوستی و به ویژه یک استافیلوکوکوس وارد جریان خون میشود و به یک دریچۀ قلب حمله میکند. معمولا این دریچۀ قلبی عفونی پیش از حمله کارکرد عادی خود را داشته است. وقتی باکتری استافیلوکوکوس شروع به تکثیر در درون قلب میکند ممکن است دستههای کوچکی از باکتریها به نام آمبولی عفونی را به درون جریان خون بفرستند. آمبولی عفونی وارد دیگر اندامها به ویژه کلیهها، ششها و مغز میشود. مصرفکنندگان داروهای درونوریدی در خطر بسیار بالایی نسبت به اندوکاردیت حاد قرار دارند زیرا جراحات فراوان ایجادشده بوسیلۀ آمپول فرصتهای بسیاری را در اختیار باکتریهای استافیلوکوک برای ورود به خون از طریق پوست آسیبدیده قرار میدهند. لوازم تزریق دارویی کثیف این خطر را افزایش میدهند.
اگر اندوکاردیت حاد درمان نشود میتواند در کمتر از شش هفته مرگ آور باشد.
اندوکاردیت نیمه حاد
این شکل از اندوکاردیت در اغلب مورد بوسیلۀ یکی از گروههای ویریدانز استرپتوکوکی (استرپتوکوکوس سانگوئیز، موتانز، میتیس یا میلری) ایجاد میشود که معمولا در دهان و گلو زندگی میکنند. استرپتوکوکوس بوویس یا استرپتوکوکوس ایکواینوس نیز میتوانند باعث ایجاد اندوکاردیت نیمهحاد، در بیمارانی که دچار مشکلی معده و روده مانند دیورتیکول یا سرطان کولون هستند، گردد.
اندوکاردیت نیمه حاد معمولا دریچه های قلبی که حالت عادی ندارند مانند دریچه های باریک شده یا منفذدار را درگیر میکند. اندوکاردیت باکتریایی نیمه حاد اغلب باعث ایجاد علائم غیر اختصاصی میشود که میتوانند هفته های بسیار پیش از آنکه تشخیصی صورت پذیرد باقی بمانند.
چه کسانی بیشتر در خطر ابتلا به اندوکاردیت عفونی هستند؟
مردان اغلب بیش از زنان دچار اندوکاردیت میشوند و این بیماری در میان کسانی که یک یا تعداد بیشتری از عوامل ریسک زیر را دارند معمول تر است:
❌یک ناهنجاری ارثی (مادرزادی) قلب یا یک دریچۀ قلب یا پایین افتادگی دریچه ی میترال همراه با برگشت خون آن
❌یک دریچۀ قلب آسیب دیده از تب رماتیسمی یا ضخیم شدن دریچه با بالا رفتن سن همراه با ته نشست های کلسیم
❌یک دستگاه کارگذاشته شده در قلب (سیم ضربانساز، دریچۀ قلب مصنوعی)
❌سابقه ای در استفاده از داروهای درون وریدی
مشکلات قلبی که بتوانند ریسک اندوکاردیت را افزایش دهند در میان 20 تا 40 درصد از بیمارانی که دریچه های قلب مصنوعی ندارند و آن هایی که از داروهای درون وریدی استفاده نمیکنند شناسایی نمی شونیمه حاد دارای علائد. در 10 تا 20 درصد بیماران مبتلا به اندوکاردیت که دریچه های قلب مصنوعی دارند عفونت های موجود در طی 60 روز پس از عمل جراحی دریچه اغلب بوسیله ی یک استافیلوکوکوس ایجاد شده اند.
مقاله پیشنهادی دکتر آرزو خسروی: قرص ها و داروهایی که برای قلب ضرر دارند.
علائم اندوکاردیت
اندوکاردیت حاد و اندوکاردیت نیمه حاد هر کدام دارای علائمی هستند که در قسمت زیر نام برده شده اند.
علائم اندوکاردیت حاد
- تب بالا
- درد قفسه ی سینه
- تنگی نفس
- سرفه
- خستگی شدید
علائم اندوکاردیت نیمه حاد
- تب با درجۀ پایین
- لرز
- تعریق شبانه
- درد ماهیچه ها و مفاصل
- یک احساس خستگی مزمن
- سردرد
- تنگی نفس
- کمی اشتهاء
- کاهش وزن
- برجستگی های کوچک و نازک روی انگشتان دست و پا
- مویرگ های خونی پاره شده در سفیدی چشمان، سقف دهان، داخل گونه ها، روی سینه یا روی انگشتان دست و پا
تشخیص اندوکاردیت
متخصص قلب و عروق سابقۀ پزشکی شما را با توجهی خاص به عوامل خطر بالقوه برای اندوکاردیت از جمله بیماری قلبی ارثی، تب روماتیسمی، دریچه ی قلب مصنوعی یا یک ضربانساز، سابقهای مربوط به استفاده از داروهای درونوریدی و سابقهای از بیماری مزمن مورد بررسی قرار میدهد. دکترتان همچنین سؤال خواهد کرد که آیا هرگز به شما گفته شده است که مشکلی قلبی دارید یا اینکه اخیرا هیچ عمل جراحی پزشکی یا دندانپزشکی داشتهاید که در طی آن ها یا بعد از آن ها باکتریها فرصتی برای واردشدن به جریان خونتان داشته باشند (مواردی مانند جرمگیری دندان، عمل جراحی لثه، تمیزکاری حرفهای دندانها، برونکوسکوپی، تستهای تشخیصی معین عمل دستگاه ادراری-تناسلی، کولونوسکوپی).
دکترتان شما را معاینه و تب را اندازهگیری خواهد کرد و علائم پوستی اندوکاردیت (خونریزی اندک زیر پوستی و برجستگیهای نازک روی انگشتان دست و پا) و یک مشکل قلبی که آسیب دریچۀ قلب بالقوه را نشان میدهد را مورد بررسی قرار خواهد داد. تستهای اضافی شامل موارد زیر میشوند:
کشت های خونی:
در این تست ها چندین نمونه ی خونی در طی یک دوره ی 24 ساعته گرفته خواهند شد. این نمونه های خونی به شیشه های کشت که حاوی مواد مغذی برای کمک به رشد باکتریایی هستند اضافه خواهند شد. اگر باکتری های زنده ای در جریان خون شما موجود باشند در این صورت در درون شیشه های کشت در آزمایشگاه رشد خواهند کرد. در هنگام رشد باکتری ها گونه های خاص تشخیص داده می شوند و این موارد میتواند برای حساسیتشان نسبت به انواع مختلف آنتی بیوتیک ها مورد بررسی قرار گیرند. نتایج این تست به پزشک شما کمک خواهد کرد تا آنتی بیوتیک برای عفونت قلب که به بهترین شکل به درمان اندوکاردیت کمک خواهد را انتخاب کند.
اکوکاردیوگرافی
در این تست امواج صوتی برای به دست آوردن طرح کلی قلب، حفره های قلبی و دریچه های قلب مورد استفاده قرار می گیرند. دکتر آرو خسروی با استفاده از اکوکاردیوگرافی میتواند رشدهای غیر معمول که حاوی ارگانیزم های عفونی (رویش های گیاهی) درون قلب هستند را مورد بررسی قرار دهد.
او همچنین میتواند به جستجوی دمل های چرکی داخل قلب و نشانه های آسیب به دریچه های قلب طبیعی یا مصنوعی بپردازد. بهترین نوع اکوکاردیوگرافی برای ارزیابی دریچه های قلب اکوکاردیوگرافی از راه مری است که در آن یک لوله در درون دهان و مری شما قرار می گیرد و تصویربرداری از قلب را درست از عقب آن ممکن می سازد. این تست در صورتی می تواند پیشنهاد شود که تشخیص پس از اکوکاردیوگرافی مرسوم هنوز قطعی نباشد. اکوکاردیوگرافی از طریق مری همچنین تست خیلی بهتری برای ارزیابی دریچه های قلب مصنوعی است.
تست های سرم شناختی:
این تست ها، تست های خونی برای دستیابی به شواهد افزایش فعالیت سیستم ایمنی که نشانه ای از عفونت است هستند. که میتوانند زمانی که کشت های خونی رشد باکتریایی را نشان نمیدهند مفید باشند.
پروفیلاکسی اندوکاردیت (پیشگیری از آندوکاردیت)
اگر به خاطر یک دریچۀ قلبی آسیبدیده یا دیگر مشکلات پزشکی در خطر ابتلا به اندوکاردیت قرار دارید این موضوع را با دکتر خودتان در میان بگذارید. دکتر شما برای پیشگیری از اندوکاردیت میتواند پیش از آنکه هیچگونه عمل پزشکی یا دندانپزشکی داشته باشید که در آنها باکتریها شانسی برای ورود به خونتان داشته باشند آنتیبیوتیکهایی را برایتان تجویز کنند. که به آن ها آنتیبیوتیکهای پیشگیریکننده می گویند.
آنتی یبیوتیک های پیشگیری کننده معمولا به افراد دارای دریچه های مصنوعی، افرادی که در گذشته مبتلا به اندوکاردیت بوده اند و افرادی که تحت شرایط پرخطر قرار دارند داده میشوند. اغلب افراد مبتلا به پایینا فتادگی دریچه ی میترال و دیگر ناهنجاری های خفیف ساختار قلب نیازی به دریافت آنتی بیوتیک ها پیش از اعمال جراحی پزشکی و دندانپزشکی ندارند.
به طور کلی، آنتی بیوتیک ها یک تا دو ساعت قبل از یک عمل جراحی پرخطر و تا هشت ساعت پس از آن داده می شوند. پیش از یک عمل جراحی دندانپزشکی، یک شست شوی دهانی ضد عفونی کننده نیز میتواند انجام شود، به ویژه اگر ماده ی شستشو دهنده حاوی کلروهیگزیدین یا پوویدون-یودین باشد.
شما همچنین میتوانید با اجتناب از تزریق وریدی از اندوکاردیت جلوگیری کنید.
درمان اندوکاردیت (التهاب درون شامه قلب)
مدت و شدت درمان بر شدت عفونت و نوع ارگانیزم باکتریایی مسئول عفونت مبتنی است.
درمان آنتیبیوتیکی برای درمان اندوکاردیت عفونی
درمان اصلی شامل ارائه ی آنتی بیوتیک های تهاجمی که عموما به صورت درون وریدی تزریق میشوند معمولا برای 4 تا 6 هفته میشود.
عمل جراحی
در مواردی که دریچه به شدت به واسطه ی عفونت اندوکاردیت آسیب دیده که منجر به کارکرد غیر معمول دریچه شده است جایگزین ساختن دریچه با عمل جراحی مورد نیاز باشد.
دکتر آرزو خسروی متخصص قلب و عروق