آیا آمبولی ریه منجر به مرگ می شود؟

از آنجایی که لخته ها، جریان خون ریه ها را مسدود می کنند، آمبولی ریه می تواند تهدید کننده زندگی فرد باشد. با این حال، درمان فوری به شدت خطر مرگ را کاهش می دهد. استفاده از روش های جلوگیری از تشکیل لخته های خونی در پاها به محافظت از فرد نسبت به آمبولی ریوی کمک می کند.

امبولی ریه و کما

گاهی اوقات آمبولی ریه موجب می شود که فرد بیمار به کما برود. برای اکثر افراد مبتلا به آمبولی ریه یا لخته خون در ریه، بهبودی کامل چند هفته تا چند ماه طول می کشد. با این حال، گاهی اوقات ممکن است عوارض مانند شوک، فشار خون پایین، گیجی، نارسایی قلبی، کما یا حتی مرگ رخ دهد.

علائم آمبولی ریه

علائم آمبولی ریوی بسته به میزان در گیری ریه ها، اندازه لخته ها و داشتن بیماری زمینه ای قلبی یا ریوی می توانند به طرز گسترده ای متفاوت باشند. علائم و نشانه های شایع شامل موارد زیر می شوند:

تنگی نفس

تنگی نفس معمولا به صورت ناگهانی ظاهر شده و همواره با ورزش کردن بدتر می شود.

درد قفسه سینه

در این مورد ممکن است فرد احساس یک حمله قلبی را داشته باشد. درد قفسه سینه می تواند با تنفس عمیق (پلوریزی)، سرفه، خوراکی خوردن، خم شدن یا دولا شدن بدتر شود. درد قفسه سینه با ورزش کردن بدتر شده و با استراحت کردن برطرف نمی شود.

سرفه کردن

سرفه کردن می تواند خلط هایی خونی یا دارای رگه های خونی ایجاد کند.

دیگر علائم و نشانه ها که می توانند با آمبولی ریه رخ دهند، شامل موارد زیر می شوند:

• درد یا تورم پا یا هر دوی آن ها که معمولا در عضله پشت ساق پا اتفاق می افتد.
• پوست سرد و مرطوب یا کبود شده  (سیانوز)
• تب
• تعریق زیاد
• ضربان غیر عادی یا سریع قلب
• احساس سبکی سر یا گیجی

چه زمانی به متخصص قلب و عروق مراجعه کنیم؟

آمبولی ریه می تواند زندگی فرد را تهدید کند. در صورتی که فرد تنگی نفس، درد قفسه سینه یا سرفه هایی همراه با خلط خونی را بدون دلیل تجربه کند، باید جهت تشخیص دقیق بیماری و درمان به موقع به پزشک متخصص مراجعه کند. متخصص قلب و عروق در این زمینه آموزش های لازم را فرا گرفته است و به خوبی میتواند وجود لخته های خون در عروق قلب و و سایر نقاط بدن را بررسی کند و روند درمانی را آغاز کند.

علل ایجاد آمبولی ریوی

آمبولی ریه هنگامی رخ می دهد که توده ای از مواد (اغلب اوقات، یک لخته خون) در یک شریان ریوی گیر می کند. این لخته های خونی اغلب از ورید های عمقی پاها به ریه ها می آیند. این بیماری بنام ترومبوز وریدی عمقی (DVT) نیز شناخته می شود.

در اغلب موارد، چندین لخته در این مورد نقش دارند اما الزاما همگی آن ها به صورت همزمان به وجود نیامده اند. قسمت هایی از ریه که به وسیله شریان های مسدود شده خونرسانی می شوند از جریان خون بی بهره مانده و ممکن است بمیرند. این وضعیت به عنوان انفارکتوس ریوی نیز شناخته می شود. چنین وضعیتی اکسیژن رسانی ریه ها به دیگر اعضای بدن را دشوارتر می کند.

گاهی اوقات، انسدادهای به وجود آمده در عروق خونی توسط موادی غیر از لخته های خونی ایجاد می شوند که از موارد زیر از جمله آن ها می باشند:

❇ چربی مغز یک استخوان بلند شکسته شده

❇ کلاژن یا دیگر بافت ها

❇ قسمتی از یک تومور

❇ حباب های هوا

عوامل خطر

با اینکه هر کسی می تواند به لخته های خونی و در نتیجه آن به آمبولی ریوی مبتلا شود، عوامل مشخصی می توانند این خطر را افزایش دهند. از جمله این عوامل:

سابقه پزشکی

در صورتی که فرد یا یکی از اعضای خانواده او در گذشته به لخته های خونی یا آمبولی ریوی مبتلا بوده است، احتمال ابتلای او به این مورد بالاتر است. این وضعیت می تواند ناشی از اختلالات ارثی باشد که خون را تحت تاثیر قرار داده و آن را بیشتر مستعد لخته شدن می کنند.

علاوه بر آن، برخی بیماری ها و روش های درمانی فرد را در معرض خطر قرار می دهند. مثلا:

✅ بیماری قلبی

بیماری قلبی عروقی، مخصوصا نارسایی قلبی، احتمال تشکیل لخته خون را بیشتر می کند.

✅ سرطان

برخی سرطان ها مخصوصا پانکراس، تخمدان، ریه و بسیاری از سرطان هایی که متاستاز کرده اند می توانند سطوح موادی را افزایش دهند که به تشکیل لخته خون کمک می کنند. همچنین، شیمی درمانی نیز این خطر را افزایش می دهد.

زنان دارای سابقه خانوادگی یا شخصی سرطان سینه که تاموکسیفن یا رالوکسیفن مصرف می کنند جهت ابتلا به لخته های خونی در معرض خطر بالاتری قرار دارند.

✅ جراحی

جراحی یکی از علل اصلی تشکیل لخته های خونی است. به همین دلیل، ممکن است قبل و بعد از جراحی های بزرگی مانند تعویض مفصل، جهت پیشگیری از تشکیل لخته های خونی به بیماران داروهایی داده شود.

بی تحرکی طولانی مدت

احتمال تشکیل لخته های خونی در مدت زمان های بی تحرکی بیشتر است. مثلا:

✅ استراحت در تخت

در تخت ماندن برای یک مدت طولانی پس از جراحی، حمله قلبی، شکستگی پا، آسیب یا هر گونه بیماری جدی فرد را نسبت به لخته های خونی آسیب پذیرتر می کند. هنگامی که نواحی انتهایی در قسمت پایینی بدن برای مدت های طولانی به صورت افقی باشند، جریان خون وریدی آهسته شده و خون می تواند در پاها جمع شود.

✅ سفر های طولانی

ماندن در حالت نشسته در ماشین یا هواپیما حین یک سفر طولانی، جریان خون پاها را آهسته کرده که آن نیز با تشکیل لخته ها در ارتباط است.

دیگر عوامل خطر

✅ سیگار کشیدن

به دلایلی که هنوز معلوم نیست، مصرف تنباکو مخصوصا هنگامی که با دیگر عوامل خطر ترکیب شود، خون برخی افراد را مستعد تشکیل لخته می کند.

✅ داشتن اضافه وزن

  اضافه وزن خطر تشکیل لخته های خونی را مخصوصا در زنانی که سیگار کشیده یا فشار خون بالا دارند افزایش می دهد.

✅ استروژن های مکملی

استروژن موجود در قرص های ضد بارداری در درمان های جایگزینی هورمونی مخصوصا در صورت مصرف سیگار یا داشتن اضافه وزن می تواند سبب افزایش عوامل لخته شدن در خون شود.

✅ بارداری

وزن جنین که بر روی ورید های موجود در لگن فشار وارد می کند می تواند برگشت جریان خون از پاها را آهسته کند. هنگامی که خون تجمع یافته یا جریان آن آهسته می شود احتمال لخته شدن آن افزایش می یابد.

عوارض آمبولی ریه

آمبولی ریه می تواند تهدیدکننده ی زندگی بیمار باشد. در حدود یک سوم افرادی که آمبولی ریوی در آنها تشخیص داده شده و درمان نشده اند، از این عارضه جان سالم به در نمی برند.

آمبولی ریوی می تواند به هیپرتانسیون ریوی منجر شود. هیپرتانسیون ریوی بیماری است که در آن فشار درون ریه ها و قسمت راست قلب بیش از حد افزایش می یابد. هنگامی که فرد درون شریان های ریوی خود به انسداد هایی مبتلا می شود، قلب باید جهت عبور خون از آن رگ ها سخت تر کار کند. این وضعیت سبب افزایش فشار خون در این رگ ها و سمت راست قلب می شود که می تواند قلب را تضعیف کند.

در موارد نادر، آمبولی کوچک به صورت مکرر و با گذشت زمان رخ می دهد که به هیپرتانسیون مزمن ریوی منجر می شود. این بیماری به هیپرتانسیون ترومبولیتیک مزمن ریوی نیز شناخته می شود.

فشردگی پنوماتیک

در این روش درمانی از کاف (بند) هایی به اندازه طول ران یا ساق پا استفاده می شود. این کاف ها جهت فشردن ورید های درون پا و بهبود جریان خون هر چند دقیقه یکبار به صورت خودکار از هوا پر شده و سپس خالی می شوند.

تشخیص ابتلا به آمبولی ریوی

تشخیص آمبولی ریه مخصوصا در افراد مبتلا به بیماری های زمینه ای قلبی یا ریوی، می تواند دشوار باشد. به همین دلیل، متخصص قلب و عروق، انجام یک یا بیش از یک مورد از آزمایش های زیر را درخواست می دهد.

آزمایش خون

پزشک می تواند برای سنجش یک ماده حل کننده لخته خون (D dimer) انجام یک آزمایش خون را درخواست دهد. با اینکه عوامل دیگری نیز می توانند سبب بالا رفتن سطح D dimer شوند، سطوح بالای این ماده می توانند بیانگر احتمال بالای وجود لخته های خونی باشند.

همچنین، آزمایش های خونی می توانند مقدار اکسیژن و دی اکسید کربن موجود در خون را اندازه گیری کنند. وجود یک لخته خون در یک رگ ریوی می تواند سطح اکسیژن خون را کاهش دهد. علاوه بر آن، آزمایش های خونی می توانند برای تعیین ابتلا یا عدم ابتلا به اختلالات وراثتی لخته شدن خون انجام شوند.

عکس اشعه ایکس از قفسه سینه

این آزمایش غیر تهاجمی تصاویری از قلب و ریه ها را بر روی فیلم نشان می دهد. با اینکه تصاویر اشعه ایکس نمی توانند آمبولی ریه را تشخیص دهند و حتی ممکن است با وجود آمبولی ریه عادی به نظر آیند، اما می توانند عدم وجود بیماری هایی را تایید کنند که علائمی مشابه آمبولی ریوی دارند.

اکوکاردیوگرافی

یک آزمایش ساده و سرپایی مثل سونوگرافی است که بنام اکو قلب نیز شناخته می شود. این آزمایش برای بررسی وجود لخته های خونی در وریدهای موجود در ران پا از امواج صوتی بی خطر استفاده می کند.میتوانید برای آشنایی با نحوه انجام آزمایش اکو قلب در مطب دکتر آرزو خسروی از لینک زیر استفاده کنید.

اکو قلب چه چیزی را نشان میدهد؟  

عدم وجود لخته های خونی احتمال وجود ترومبوز وریدی عمقی (DVT) را کاهش می دهند. در صورتی که عروق بالایی ران عاری از لخته باشند، سونوگرافی ورید های پشت زانو را نیز از نظر وجود لخته های باقی مانده بررسی خواهد کرد. در صورتی که لخته ها وجود داشته باشند، درمان فورا آغاز خواهد شد.

سی تی اسکن اسپیرال

در سی تی اسکن اسپیرال، دستگاه اسکنر جهت تولید تصاویری سه بعدی، به صورت مارپیچ به دور بدن فرد خواهد چرخید.

این نوع از سی تی اسکن می تواند ناهنجاری های شریان های ریوی را با دقتی بسیار بیشتر از سی تی اسکن های رایج تشخیص دهد. در برخی موارد، جهت مشخص شدن شریان های ریوی، ماده حاجب به صورت درون رگی به بیمار تزریق می شود.

آنژیوگرافی ریوی

این آزمایش تصویری شفاف از جریان خون درون شریان های ریوی ارائه می دهد. آنژیوگرافی ریوی دقیق ترین روش برای تشحیص آمبولی ریه است، اما از آنجایی که انجام آن نیاز به سطح بالایی از مهارت دارد و خطرات احتمالی جدی در اثر استفاده از آن وجود دارد، معمولا در هنگامی انجام می شود که دیگر روش ها در ارائه تشخیصی قطعی موفق نشوند.

در آنژیوگرافی ریوی، یک لوله منعطف (کاتتر) به درون یک ورید بزرگ (معمولا در کشاله ران) وارد شده و به سمت قلب و شریان های ریوی هدایت می شود. سپس یک رنگ مخصوص به درون کاتتر تزریق شده و همزمان با اینکه رنگ به درون شریان های ریوی حرکت می کند به وسیله اشعه ایکس تصاویری گرفته می شود.

یکی از خطرات این فرایند تغییری موقتی در ریتم قلب است. علاوه بر آن، رنگ گفته شده می تواند سبب آسیب کلیوی در افرادی شود که دچار کاهش عملکرد کلیوی هستند.

ام آر آی

اسکن های ام آر آی جهت تولید تصاویری با جزئیات از ساختار های درونی بدن، از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی استفاده می کنند. از آنجایی که ام آر آی پر هزینه می باشد، معمولا برای زنان باردار (جهت اجتناب از قرار دادن جنین در معرض اشعه) و افرادی استفاده می شود که کلیه های آن ها به وسیله رنگ های مورد استفاده در دیگر آزمایش ها آسیب دیده است.

روش های درمان آمبولی ریه

درمان بر روی جلوگیری از بزرگ تر شدن لخته های خونی و همچنین پیشگیری از تشکیل لخته های جدید تمرکز دارد. درمان فوری برای پیشگیری از بروز عوارض جدی یا مرگ ضروری است.

داروها

 دارو های رقیق کننده خون (ضد انعقاد)

این داروها در حالی که لخته های خون را از بین می برند از تشکیل لخته های جدید پیشگیری می کنند. هپارین یک داروی ضد انعقاد رایج است که می تواند به صورت وریدی یا تزریق زیر پوستی به بیمار داده شود. این دارو اثری سریع داشته و اغلب به مدت چند روز با یک داروی ضد انعقاد خوراکی مانند وارفارین داده می شود. هپارین تا زمانی داده می شود که آن دارو موثر واقع شود و این مورد ممکن است تا چند روز به طول انجامد.

یک دسته جدیدتر از داروهای ضد انعقاد به نام ((ضد انعقاد های خوراکی جدید یا NOACs)) برای درمان ترومبوآمبولی عروقی از جمله آمبولی ریوی آزمایش و تایید شده است. این دارو ها به سرعت عمل کرده و تداخلات کمتری با دیگر دارو ها دارند. برخی داروهای NOACs مزیت خوراکی بودن را داشته و نیازی به همراهی با هپارین ندارند. با این حال، تمامی دارو های ضد انعقاد دارای عوارض جانبی بوده که رایج ترین آن ها خونریزی می باشد.

دارو های از بین برنده لخته (ترومبولیتیک)

با اینکه لخته ها به صورت خود به خود از بین می روند اما دارو هایی نیز به صورت درون رگی داده می شوند که می توانند لخته ها را سریع تر از بین ببرند. از آنجایی که این دارو های از بین برنده لخته های خونی می توانند سبب خونریزی شدید و ناگهانی شوند، تنها برای موقعیت های حیاتی از آن ها استفاده می شود.

جراحی و دیگر فرایند ها

برداشت لخته

در صورتی که فرد به لخته ای بسیار بزرگ و کشنده در ریه خود مبتلا باشد، پزشک می تواند برداشت این لخته را به وسیله لوله باریک و منعطفی پیشنهاد کند که به درون عروق های خونی هدایت می شود.

 فیلتر وریدی

یک کاتتر می تواند برای قرار دادن فیلتر در ورید مرکزی بدن (بزرگ سیاهرگ زیرین) استفاده شود. این ورید از پاها به سمت راست قلب می رود. این فیلتر می تواند از رفتن لخته های خون به ریه ها جلوگیری کند. چنین فرایندی معمولا برای افرادی استفاده می شود که دارو های ضد انعقاد مصرف نکرده و یا آن دارو ها به سرعت یا میزان مناسب عمل نمی کنند. برخی فیلتر ها می توانند هنگامی که دیگر نیازی به آن ها وجود ندارد، برداشته شوند.