روماتیسم قلبی و حاملگی

در زنان مبتلا به بیماری روماتیسم قلبی، برنامه ریزی با دقت قبل از بارداری می تواند به خوبی مراقبت، پایش و حمایت در دوران بارداری نتایج را هم برای مادر و هم برای کودک بهبود بخشد.

 بیماران مبتلا به روماتیسم قلبی شناخته شده، باید قبل از بارداری به خوبی ارزیابی شوند. باید با تمام زنان مبتلا به بیماری دریچه قلبی که شدت بیماریشان بیش از متوسط است، درباره برنامه ریزی جهت باردار شدن بحث شود. حتی اگر در آینده نزدیک قصد باردار شدن نداشته باشند.

رماتیسم چیست؟

معنی لغت روماتیسم به شرایط دردناک مختلفى اشاره دارد که بر مفاصل، استخوان ها، غضروف ها ، تاندون ها ، رباط ها و عضلات تاثیر می گذارد. بیماری روماتیسم ، که بیماری های اسکلتی عضلانی نیز نامیده می شوند، با درد و کاهش محدوده ى حرکات و فعالیت ها در یک یا چند ناحیه از سیستم اسکلتى عضلانى شناخته مى شوند.

در برخی بیماری ها علائم التهاب ، تورم، قرمزی و گرمى در مناطق آسیب دیده وجود دارد . هم چنین بیماری های روماتیسمی می توانند بر احشاء داخلی نیز تأثیر بگذارند.

برخی افراد از کلمه ى آرتریت برای اشاره به بیماری های روماتیسمی استفاده می کنند. آرتریت، که به معنی التهاب مفصل است، فقط بخشی از انواع بیماری های روماتیسم است.

بخش هایى که آرتریت بر روى آن ها تاثیر مى گذارد شامل: درد مفاصل، سفتی مفصلی، التهاب مفصلی، و آسیب مفصلی.

روماتیسم قلبی چیست؟

روماتیسم قلبی در اثر ابتلا به‌نوعی بیماری عفونی به نام تب روماتیسمی که می‌تواند بر بسیاری از اندام‌های بدن مانند قلب، مفاصل پوست و مغز اثر گذارد. آسیب به دریچه‌های قلب موجب فعالیت بیشتر قلب برای پمپاژ خون به‌مرور زمان موجب نارسایی‌های قلبی می‌شود که علائم آن ممکن است سال‌ها طول بکشد تا خود را بروز دهد.

افراد در سنین مختلفی ممکن است به تب روماتیسمی مبتلا شوند اما معمولا کودکان 5 تا 15 سال دامن‌گیر آن می‌شوند. در کشورهای پیشرفته مانند ایالت متحده نرخ ابتلا به این بیماری بسیار اندک است.

چه کسانی در معرض ابتلا به روماتیسم قلبی هستند؟

اینکه عامل بیماری روماتیسم قلبی چیست در درمان آن بسیار موثر می باشد. در پاسخ به این سوال که درمان نشدن کدام بیماری سبب بروز بیماری روماتیسم قلبی می شود باید بگوییم خطر ابتلا به روماتیسم قلبی برای کسانی که در معرض بیماری‌های عفونی و التهابی هستند بسیار بیشتر است. همچنین کودکانی که به‌طور مکرر مبتلا به گلودرد میکروبی می‌شوند بیشتر درخطر ابتلا به تب روماتیسمی و روماتیسم قلبی هستند.

تاثیرات بارداری بر بیماری روماتیسم قلبی

در طول مدت هر بارداری، افزایشی 30 تا 50 درصدی در حجم خون به وجود می آید که در نتیجه آن فشار بر روی دریچه های قلب بیشتر می شود. در زنان مبتلا به بیماری روماتیسم قلبی این فشار زیاد سبب افزایش خطراتی می شود که مادر و یا جنین در معرض آنها قرار دارند.

دور از انتظار نیست که زنان تا قبل از دوره بارداری از ابتلا به رماتیسم قلبی بی اطلاع باشند. این به این دلیل است که فشار افزوده شده بر روی قلب می تواند سبب شود تا بیماری روماتیسم قلبی که قبلا دارای علامتی نبوده اکنون علائم آن بروز کنند.

بارداری می تواند سبب پدیدار شدن و یا بدتر شدن علائم از جمله تنگی نفس با فعالیت های ساده و بیدار شدن از خواب در اثر نفس کشیدن شود.

در زنان مبتلا به بیماری روماتیسم قلبی حادتر این شرایط می تواند به ایجاد علائمی بسیار جدی تر مانند ورم ریوی، فیبریلاسیون شریانی یا لخته شدن خون منجر شود. این تغییرات در سه ماهه اول بارداری شروع شده اما در هفته های 28 تا 30 به اوج می رسند و تا پایان دوره بارداری ثابت می مانند. به عبارت دیگر زنان مبتلا به بیماری دریچه قلب در سه ماهه سوم بارداری دارای علائم بیشتری می شوند.

مدیریت بیماری روماتیسم قلبی در بارداری

پرسش از دکتر نوبت دهی تلفنی

زنان مبتلا به بیماری روماتیسم قلبی متوسط یا شدید نیاز به نظارت نزدیک، معمولا در یک مرکز تخصصی که دارای تجهیزات مراقبت ویژه و قلبی می باشد دارند. زنانی که در دوره بارداری نیاز به مواد ضد انعقاد دارند در معرض خطر بیشتری جهت ابتلا به عوارض هستند.

در مواقعی که تعویض دریچه قلب صورت گرفته است یا در فیبریلاسیون شریانی ضد انعقاد هایی از جمله وارفارین یا هپارین با وزن مولکولی پایین (LMWH) به بیماران داده می شوند. هر دو گروه ضد انعقاد ها هم به وسیله افزایش خطر ترومبو آمبولیسم و هم خطراتی که جنین در معرض آنهاست سبب ایجاد مشکلاتی می شوند.

زنان در پروفیلاکسی (روند درمانی پیشگیرانه) ثانویه باید به درمان ادامه دهند. هرگونه داروی آنتی بیوتیکی که در پروفیلاکسی ثانویه (معمولا تزریق بنزیل پنی سیلین هر 21 تا 28 روز) تجویز شده، مصرف آن در دوره بارداری بی خطر است. این نکته حیاتی است که خانم باردار جهت اجتناب از تب روماتیسمی و بدتر شدن بیماری روماتیسم قلبی نباید هیچ کدام از نوبت های تزریق خود را از دست دهد.

بسیاری از زنان دارای سابقه تب حاد روماتیسمی یا بیماری روماتیسم قلبی با شدت متوسط، نیاز به مدیریت و مراقبتی ویژه در حین حاملگی ندارند اما باید قبل از بارداری یا در اوایل بارداری توسط یک متخصص قلب و یک متخصص زنان و زایمان جهت فراهم کردن بی خطرترین راه تولد نوزاد به دقت معاینه شوند.

تشخیص بیماری روماتیسم قلبی

روماتیسم قلبی در اثر ورود باکتری استروپکوک به بدن است که برای تشخیص این مهم از آزمایش خون استفاده می‌شود. در آزمایش‌های فیزیکی روزانه ممکن صدای غیرطبیعی قلب تشخیص داده شود.

صدای غیرطبیعی قلب به دلیل نشت خون در اطراف دریچه‌های آسیب‌دیده است. این اتفاق زمانی روی می‌دهد که بافت‌های ملتهب قلب با یکدیگر در اصطکاک باشند. برای تشخیص بیماری روماتیسم قلبی از آزمایش‌های فیزیکی و پزشکی متعددی استفاده می‌شود که به برخی از آن‌ها در ادامه اشاره‌شده است.

مدیریت بیماری روماتیسم قلبی برای زنان باردار در مناطق دور افتاده یا روستایی

ممکن است نیاز باشد زنان باردار مبتلا به بیماری روماتیسم قلبی که در مناطق روستایی یا دور افتاده هستند، در حالی که در انتظار تولد فرزندشان می باشند جهت ماندن در مراکز مراقبت شهری مدتی را دور از خانه سپری کنند.

یک نکته مهم این است که در صورت تجویز، دادن پروفیلاکسی ثانویه به بیمار ادامه یابد و زنان جهت دستیابی به حداکثر خدمات مطلوب برای دریافت پروفیلاکسی ثانویه حمایت شوند. کاهش استرس ناشی از تنهایی باید مد نظر گرفته شده و در هر زمانی که امکان دارد حمایت های مطلوب و پشتیبانی خانواده موجود باشند.

بارداری یک فرصت جهت حمایت از زن برای ایجاد ارتباط با خدمات حمایتی و اجتماعی است. این کار نیازمند همکاری دقیق و ارتباط بین کارکنان بومی سلامت، ماما هایی که در مناطق دور افتاده هستند، بازرسان پزشکی مناطق، متخصصان زنان و زایمان و متخصصان قلب می باشد.

درحالی که موقعیت هر زن با دیگری تفاوت دارد، باید در نظر داشت که زنان مبتلا به روماتیسم قلبی ممکن است همزمان در حال مقابله با چندین مشکل احساسی، عملی و اجتماعی باشند. عوامل خطر بیماری روماتیسم قلبی شامل فقر، خانه هایی با جمعیت بیش از حد، دسترسی کم به مراقبت پزشکی، امنیت غذایی، خشونت خانگی و سو مصرف مواد می باشد.

علائم رماتیسم قلبی

از علائم روماتیسم قلبی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• ندول ها (توده های زیر پوستی)
• تب
• مفاصل متورم ، لطیف ، قرمز و بسیار دردناک (به ویژه زانوها و مچ پا)
• بثورات (دانه های) قرمز ، بزرگ ، مشبک مانند معمولاً روی سینه ، پشت و شکم
• تنگی نفس یا ناراحتی سینه
• خستگی

درمان روماتیسم قلبی

درمان تا حدود زیادی بستگی به میزان آسیب به دریچه های قلب دارد. در موارد شدید ، درمان ممکن است شامل جراحی برای تعویض یا ترمیم دریچه آسیب دیده باشد. بهترین روش درمانی برای جلوگیری از تب روماتیسمی است. آنتی بیوتیک ها معمولاً می توانند عفونت های استرپ را درمان کرده و تب روماتیسمی را از خود حفظ کنند.

پیشگیری از روماتیسم قلبی

روماتیسم قلبی توسط آنتی‌بیوتیک‌ها و جلوگیری از سرایت عفونت قابل‌پیشگیری است. نکته‌ای که حائز اهمیت است این‌که مصرف آنتی‌بیوتیک بر اساس تجویز پزشک و به‌صورت منظم مصرف گردد حتی بعد از احساس بهبودی.

پس از درمان باید برای بررسی شرایط قلب با پزشک خود در ارتباط بود. همچنین با توجه به میزان آسیب باید از انجام برخی فعالیت‌ها جلوگیری کرد. مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها نیز باید بر اساس تجویز پزشک و در دوره خودمصرف شود تا از ابتلا به تب روماتیسم جلوگیری کند. در صورت مشاهده وخامت علائم قبلی و پیدا شدن علائم جدید باید با پزشک خود در ارتباط بود.

دکتر آرزو خسروی متخصص قلب و عروق و فوق تخصص اکوکاردیوگرافی

برای پرسش از دکتر بر روی مشاوره پزشکی کلیک کنید.