قلب توسط غشای انعطاف پذیر دو لایه ای به نام پریکاردیوم احاطه شده است. پریکاردیت التهاب این پرده نازک است. علائم این عارضه شبیه علائم حمله قلبی است و شامل درد در قفسه سینه و ریتم غیر طبیعی قلب است. انواع اصلی پریکاردیت شامل ویروسی و باکتریایی، انقباضی، پریکاردیت پس از حمله قلبی، پریکاردیت پریوژن مزمن و پریکاردیت پس از جراحی قلب است. درمان می تواند شامل مصرف دارو، استراحت در رختخواب و به ندرت عمل جراحی باشد.
پیریکاردیت
همان طور که گفتیم قلب توسط غشای انعطاف پذیر دو لایه ای به نام پریکاردیوم احاطه شده است. این غشای دو لایه ای، به وسیله یک مایع نرم و براقی از هم جدا شده اند که باعث می شود این لایه ها به راحتی روی یکدیگر بلغزند. نقش پریکاردیوم این است که قلب را در جای خود نگه دارد و از آن در برابر عفونت و سایش محافظت کند.
این بیماری در اثر التهاب پریکاردیوم به وجود می آید که طی آن در هنگامی که قلب منبسط و منقبض می شود این دو لایه شل می شوند و روی هم دچار سایش می شوند.
علائم این بیماری می تواند شبیه علائم حمله قلبی باشد و شامل درد قفسه سینه و ریتم های غیر طبیعی قلب است.
علائم پریکاردیت
علائم این بیماری قلبی به نوع آن بستگی دارد، اما در اکثر مواقع شامل موارد ذکر شده در زیر است:
- تب شدید
- تعریق و لرز
- مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس
- سرفه خشک
- ریتم قلبی غیر طبیعی، مانند ضربان قلب سریع (تاکی کاردی)
- درد در قفسه سینه، مانند تیر کشیدن یا حسی مانند فرو رفتن چاقو در سینه
- دردی که در شانه و بازوی چپ منتشر می شود
- دردی که با دراز کشیدن یا تنفس عمیق تشدید می شود
علت بروز بیماری
برخی از دلایل به وجود آمدن آن عبارت است از:
- عفونت باکتریایی
- عفونت ویروسی
- آسیب دیدن قفسه سینه
- حمله قلبی
- جراحی قلب
- نارسایی کلیوی
- بیماریهای خود ایمنی، مانند بیماری لوپوس اریتماتوز سیستمیک
- سرطان
- پرتو درمانی
انواع پریکاردیت
- پریکاردیت ویروسی
- پریکاردیت باکتریایی
- پریکاردیت انقباضی
- پریکاردیت حمله قلبی
- پریکاردیت پریوژن مزمن
در بسیاری از موارد ممکن است که نتوان از ابتلا به این بیماری اجتناب کرد، اما با تشخیص و شروع درمان سریع و به موقع عفونت ها (مانند ذات الریه) می توان خطر ابتلا به پریکاردیت را کاهش دهد.
# پریکاردیت ویروسی چیست
ویروس ها شایع ترین علت به وجود آمدن این بیماری هستند. به عنوان مثال، یک عفونت ویروسی در قفسه سینه می تواند منجر به این بیماری قلبی شود.متاسفانه این بیماری هیچ درمان دارویی خاصی ندارد و معمولا به خودی خود از بین می رود. برای بهبود التهاب و علائم ایجاد شده، می توان از داروهایی تجویز شده استفاده کرد.
# پریکاردیت باکتریایی چیست؟
این شرایط اگر به موقع تشخیص داده نشود و تحت درمان سریع پزشکی قرار نگیرد، به طور بالقوه کشنده است. در بیشتر موارد، پریکاردیت باکتریایی به دلیل وجود عفونت در جای دیگری از بدن ایجاد می شود. به عنوان مثال، فردی که دچار ذات الریه (عفونت ریوی) است، به دلیل این که باکتری ها می توانند از طریق جریان خون دسترسی مستقیم به پریکاردیم داشته باشند، احتمال ابتلا به این بیماری در این فرد بسیار زیاد خواهد بود.
# پریکاردیت انقباضی چیست؟
پس از این که آسیب و التهاب پریکاردیوم بهبود یابد، ممکن است به جای بخش آسیب دیده، بافت اسکار ایجاد شود. بافت اسکار باعث می شود که پریکاردیوم سفت و سخت شود، به طوری که قلب نمی تواند به اندازه ی کافی از خون پر شود.
علائم ابتلا به این عارضه شامل کاهش وزن بدون دلیل، خستگی مفرط، مشکلات تنفس مانند نفس نفس زدن، تورم شکم و گزگز کردن قلب است. اگر پریکاردیت انقباضی درمان نشود، می تواند منجر به بروز طیف وسیعی از عوارض شود.
عوارض پریکاردیت انقباضی
- ضربان قلب نامنظم (آریتمی قلب)
- نارسایی قلبی
- آسیب رسیدن به کبد
# پریکاردیت بعد از حمله قلبی
در حالی که پریکاردیت باعث ایجاد حمله قلبی نمی شود و در رخ دادن حمله ی قلبی نقشی ندارد، ولی آسیب رسیدن به بافت قلبی ناشی از حمله قلبی گاهی اوقات می تواند منجر به بروز این بیماری شود. به این عارضه، پریکاردیت پس از انفارکتوس میوکارد (post-MI) گفته می شود.
علائم ابتلا به این عارضه ممکن است برای چند هفته یا حتی چند ماه پس از حمله ی قلبی ظاهر نشوند، و ممکن است فقط شامل درد نسبتا خفیف در قفسه سینه و یا دردهای مفصلی و تب باشد.
#پریکاردیت پس از جراحی قلب
این بیماری ممکن است از عوارض جراحی قلب باشد. برخی از عمل های جراحی قلبی شامل باز کردن پریکاردیوم برای پیوند عروق کرونری، باز کردن یا تعویض دریچه های قلب یا انجام دیگر اقدامات اصلاحی قلبی است.
# پریکاردیت پریوژن مزمن (آب آوردن آبشامه قلب)
التهاب طولانی مدت باعث تجمع تدریجی مایع در بین دو لایه ی پریکاردیوم می شود. در بیشتر موارد، دلایل به وجود آمدن این عارضه نامشخص است. دو مورد از علل شناخته شده ی بروز پریکاردیت پرویژن مزمن، سل و کم کاری تیروئید (غده تیروئید کم کار) است.
آیا پریکاردیت خطرناک است؟
خطرات پریکاردیت به نوع و علت آن دارد. به طور کلی، پریکاردیت حاد خطر کمتری نسبت به پریکاردیت مزمن دارد. پریکاردیت باکتریایی نیز خطرناک است. با تشخیص به موقع پزشک متخصص میتوانید این بیماری را درمان و از عوارض آن جلوگیری کنید.
عوارض پریکاردیت
برخی از عوارض خطرناک این بیماری عبارت است از:
- تامپوناد قلب
بین دو لایه ی پریکاردیوم مایع جمع می شود.
قلب فشرده می شود و نمی تواند به درستی کار کند.
به این شرایط، تامپوناد قلبی گفته می شود.
این شرایط نیاز به درمان فوری پزشکی دارد و می تواند کشنده باشد.
- آبسه
تجمع چرک در قلب یا در پریکاردیوم باعث بروز آبسه می شود.
- گسترش عفونت
بروز عفونتی که می تواند به مناطق دیگری از بدن منتقل شود.
- پریکاردیت انقباضی
پریکاردیومی که در اثر التهاب تبدیل به اسکار شده باشد، حالت کششی خود را از دست می دهد و بنابراین قلب دیگر نمی تواند به درستی کار کند.
- فیبریلاسیون دهلیزی
فیبریلاسیون دهلیزی یک نوع ضربان قلب نامنظم است که می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد. برای آشنایی بیشتر با علائم این بیماری کلیک کنید.
- نارسایی قلبی
نارسایی زمانی اتفاق می‌افتد که قلب قادر به پمپاژ خون کافی به بدن نیست.
تشخیص پریکاردیت در مطب دکتر آرزو خسروی
این عارضه را می توان با استفاده از آزمایش های ذکر شده در زیر تشخیص داد:
- بررسی سابقه پزشکی
- معاینه فیزیکی- از جمله گوش دادن به قلب از طریق استتوسکوپ
- نوار قلب (ECG) – برای آشنایی بیشتر با نحوه انجام این آزمایش کلیک کنید. 👈 نوار قلب چه چیزی را نشان می دهد؟
- تصاویر اشعه ایکس از قفسه سینه
- اکوکاردیوگرافی. آزمایشی که به کمک آن میتوان اطراف قلب را مشاهده کرد. برای آشنایی با نحوه انجام اکو قلب در مطب دکتر خسروی کلیک کنید.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی)، اسکن از قفسه سینه
- آزمایش خون
- ممکن است یک نمونه از مایع پریکاردیوم با یک سوزن ظریف خارج شده و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرد.
درمان
درمان پریکاردیت به علت آن دارد. این بیماری معمولاً با داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن درمان می شود. پریکاردیت باکتریایی با آنتی بیوتیک درمان می‌شود.
اغلب پریکاردیت با درمان به طور کامل بهبود می‌یابد. با این حال، در برخی موارد، پریکاردیت می‌تواند عوارضی مانند تامپوناد را ایجاد کند (بالاتر به توضیح آن پرداخته شد) این یک وضعیت اورژانسی پزشکی است که نیاز به درمان فوری دارد.
در برخی موارد، ممکن است برای درمان پریکاردیت از داروهای دیگری بنابر صلاحدید پزشک استفاده شود. در موارد نادر، ممکن است برای خارج کردن مایع از کیسه پریکارد نیاز به جراحی باشد.
جراحی پریکاردیکتومی
به عمل جراحی که طی آن پریکاردیوم حذف می شود، جراحی پریکاردکتومی گفته می شود و انجام این عمل جراحی بندرت مورد نیاز است. اگر پریکاردیوم دچار اسکار شده باشد و حالت انعطاف پذیری خود را از دست داده باشد، یا اینکه این عارضه مرتباً تکرار شود، ممکن است گزینه جراحی در نظر گرفته شود. طی این عمل جراحی نسبت به شدت آسیب، قسمت های آسیب دیده پریکاردیوم برداشته می شود و یا کل ان حذف می شود.
پیشگیری از پریکاردیت
هیچ راه قطعی برای پیشگیری از ابتلا به پریکاردیت وجود ندارد. با این حال، میتوان با انجام کارهایی مانند شستن مکرر دست‌ها و عدم تماس با افراد بیمار، خطر ابتلا به ویروس‌ها و آسیب‌های ناشی از آن را کاهش داد.
دکتر آرزو خسروی، متخصص قلب و عروق و عضو انجمن قلب و عروق ایران، اروپا و آمریکا.
جهت ارتباط با نوبت دهی مطب کلیک کنید.