خونریزی های غیر طبیعی بدون حتی اندکی لخته شدن، نشان دهنده نوعی اختلال در بدن فرد می باشد. پایین بودن پلاکت خون یا ترومبوسیتوپنی! بله این عارضه سبب عدم انعقاد خون پس از خونریزی می شود و گاهی اوقات بسیار خطرناک است و منجر به سرطان می شود.
آنچه در ادامه میخوانید:
آیا پایین بودن پلاکت خون خطرناک است؟ آیا پایین بودن پلاکت خون نشانه سرطان است؟ درمان پلاکت خون به چه صورتی است؟ قرص افزایش پلاکت خون چیست؟
پلاکت خون چیست؟
پلاکت ها بخش مهمی از ترکیب خون را تشکیل می دهند. آنها وظیفه ترمیم آسیب های بافتی را بر عهده دارند و نقش مهمی در سیستم لخته شدن خون دارند و این به جلوگیری از خونریزی و بهبودی زخم ها کمک می کند. لخته شدن خون به عنوان هموستاز نیز شناخته می شود.
پلاکت ها با چشم غیر مسلح قابل دیدن نیستند. مغز استخوان آنها را تولید می کند. طول عمر آنها به طور متوسط 10 روز است که در این مدت 10 روز در خون حرکت می کنند.
کاهش تعداد پلاکت های خون
کاهش تعداد پلاکت های خون به کمتر از حد طبیعی ترومبوسیتوپنی نام دارد. پلاکت ها بخشی از خون هستند که به لخته شدن خون و توقف خونریزی کمک می کنند. پلاکت ها تحت عنوان ترومبوسیت ها نیز شناخته می شوند.
آیا پلاکت پایین خطرناک است؟
کاهش مقدار پلاکت در خون همیشه یک مشکل جدی نیست. با این حال ، این بیماری بر توانایی لخته شدن خون تأثیر می گذارد و با این شرایط، زخم ها به شدت خون ریزی خواهند کرد. این مساله ممکن است در برخی موارد عوارض جدی داشته باشد.
آیا پایین بودن پلاکت خون نشانه سرطان است ؟!
سوال اکثر افراد این است که پایین بودن پلاکت خون نشانه سرطان است؟ خیر! الزاما پایین بودن پلاکت خون نشانه سرطان نیست! اساسا پزشک متخصص قلب و عروق سعی میکند علت پایین بودن پلاکت خون را کشف کرده و به درمان آن علت بپردازد. هرگز خودتان پیش داوری نکنید! تشخیص، یکی از مهمترین گام های درمان است. به یاد داشته باشیم این تشخیص به عهده خود فرد نمی باشد!
خطرات پایین بودن پلاکت خون
پلاکت خون موجب می شود خون لخته نشود و خونریزی به صورت غیر طبیعی ادامه داشته باشد. در بسیاری از موارد، پزشک سعی میکند عامل ایجاد افت پلاکت خون را شناسایی و به درمان آن بپردازد.
متأسفانه هیچ آزمایش تشخیصی برای تعیین چه عواملی در پلاکت پایین وجود ندارد ، بنابراین ممکن است شما به مرور زمان تحت نظر باشید تا پزشک شما بتواند تشخیص دهد که آیا ترومبوسیتوپنی خوش خیم است یا نشانه ای از مشکلات اساسی است.
پایین بودن پلاکت خون در کرونا
آزمایش خون در COVID-19 علامت دار به طور کلی کمبود لنفوسیت ها و گلبول های سفید خون را نشان می دهد. تعداد پلاکت پایین نشانگر مرگ و میر بالاتر در بیماران مبتلا به کرونا بستری در بیمارستان است. یکی از نشانه ها ی ویروس کرونا، افت پلاکت در کرونا می باشد. هرچه پلاکت خون شما شما پایین تر بیاید کرونا شما خطرناک تر می شود و ممکن است دچار مرگ و میر شوید. حتی بسیار از افراد مبتلا به رونا پس از بهبودی کامل باز هم پلاکت خونشان پایین است که این مورد یکی از عوارض جدی ویروس کووید 19 می باشد.
علت کاهش پلاکت خون
شاید برا شما هم این سوال پیش آمده باشد که چه چیزهایی پلاکت خون را پایین میاورد؟ تعداد طبیعی پلاکت ها از 150 تا 400 هزار در هر میکرولیتر خون متغییر است. تعداد پلاکت کمتر از 150 هزار ترومبوسیتوپنی نامیده شده و می تواند علاوه بر دیگر موارد توانایی اهدای پلاکت را نیز تحت تاثیر قرار دهد. تعداد پلاکت زیر 10 هزار ترومبوسیتوپنی شدید به شمار می رود.
هنگامی که تعداد پلاکت ها بسیار کاهش می یابد، امکان بروز خونریزی های خطرناک داخلی فراهم می شود. ترومبوسیتوپنی می تواند وراثتی بوده یا در اثر مصرف دارو و ابتلا به بیماری های دیگر به وجود آید.
از آنجایی که تولید پلاکت ها در مغز استخوان رخ می دهد، کاهش تولید پلاکت اغلب به مشکلات مغز استخوان ارتباط داده می شود.
علت پایین بودن پلاکت خون:
- کاهش تولید پلاکت ها
- افزایش تخریب پلاکت ها
- افزایش به دام افتادن پلاکت ها در طحال
- لوکمی یا لنفوم
- برخی انواع آنمی (کم خونی)
- دارو های شیمی درمانی
- مصرف بیش از حد الکل
- عفونت های ویروسی (آبله مرغان، هپاتیت C، ویروس ایدز و غیره)
علائم و نشانه های کاهش پلاکت خون
افراد که پلاکت خون آن ها پایین است ممکن است دارای نشانه هایی باشند برخی از علائم پایین بودن پلاکت خون عبارتند از:
- استفراغ خونین
- سرگیجه
- کبودی های بی دلیل
- ادرار قرمز رنگ
- خونریزی از بینی یا لثه
- افزایش ضعف بدن
- سر درد های شدید
- و …
تخریب پلاکت خون
برخی بیماری ها و دارو ها می توانند سرعت تخریب یا مصرف پلاکت ها را نسبت به سرعت تولید آن ها بیشتر کرده و کمبود پلاکت را در جریان خون رقم زنند.
گروه خون برای انتقال پلاکت
این گروه های خونی می توانند پلاکت اهدا کنند:
AB+ AB- O+ A+ B+
پلاکت خون باید چند باشد؟
تعداد طبیعی پلاکت خون نرمال 150 تا 400 هزار عدد در هر میلی متر مکعب خون می باشد.
پلاکت خون پایین در بارداری
کاهش تعداد پلاکت خون در دوران بارداری اغلب خفیف بوده و ظرف مدت اندکی پس از زایمان معمولا بهبود می یابد. پزشک احتمالاً سطح پلاکت شما را تحت نظر دارد تا ببیند که آیا همچنان افت می کنند یا ثابت مانده اند. یکی از راههای افزایش پلاکت خون در بارداری مصرف قرص افزایش پلاکت خون در بارداری با تجویز پزشک می باشد.
درمان پلاکت خون در بارداری
پزشک شما ممکن است مکمل های فولات و ویتامین B12 را برای حمایت از تولید پلاکت توصیه کند. میوه ها و سبزیجات ارگانیک و برخی از غذاهای سالم می توانند به افزایش تعداد پلاکت کمک کنند، از جمله:
- شکلات تلخ
- سبزیجات سبز تیره و برگ مانند اسفناج و کلم پیچ
- گوشت گاو و جگر گوشت گاو
- نخود و عدس چشم سیاه
- تخم مرغ
- غلات صبحانه غنی شده
- لبنیات
- غذاهای سرشار از ویتامین C مانند پرتقال، جوانه بروکسل و فلفل قرمز
ماهی های چرب نیز مانند ماهی آزاد سرشار از ویتامین B12 هستند و می توانند تولید پلاکت را تقویت کنند، از این رو خوردن این ماهی ها به خانم های باردار توصیه می شود. بیماران مبتلا به اختلالات فشار خون که تعدا پلاکتشان در بارداری کاهش یافته نیاز به نظارت دقیق دارند و ممکن است مجبور شوند زودتر زایمان کنند تا خطر آسیب قلبی عروقی را کاهش دهند. بعد از زایمان، در عرض چند روز به طور کلی تعداد پلاکت به حالت طبیعی برمی گردد.
توضیحات دکتر آرزو خسروی متخصص قلب و عروق درباره تشکیل لخته خون در بارداری:
بر روی لینک زیر کلیک نمایید.
بیماری های خود ایمنی
بیماری های خود ایمنی همچون لوپوس یا آرتریت روماتوئید می توانند بدن را وادار به تخریب پلاکت های خود کنند.
پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک
این اختلال خونی نادر سبب ایحاد لخته های خونی کوچک در سرتاسر بدن می شود. تشکیل این لخته ها به مصرف پلاکت ها می انجامد.
سندرم همولیتیک اورمیک
این بیماری خون و عروق خونی را تحت تاثیر قرار داده، پلاکت ها و گلبول های قرمز را تخریب کرده و سبب بروز نارسایی کلیوی می شود.
عفونت خون و پلاکت پایین
عفونت های شدید خون می توانند به تخریب پلاکت ها منجر شوند.
پایین بودن پلاکت خون و برداشتن طحال
طحال اندامی به بزرگی یک مچ و به رنگ بنفش است که در سمت چپ شکم و زیر قفسه سینه جای گرفته است. طحال از نظر اندازه و شکل متغیر بوده اما معمولا 10 سانتی متر طول دارد. طحال به عنوان فیلتری برای خون عمل کرده و در مقابله با باکتری ها مفید است.
این اندام علاوه بر بازیافت گلبول های قرمز پیر پلاکت ها و گلبول های سفید را نیز ذخیره می کند. هنگامی که طحال در اثر بیماری پیشرفته کبدی یا سرطان های خون بزرگ می شود می تواند تعداد زیادی از پلاکت ها را در خود نگه داشته و سبب پایین بودن پلاکت خون شود.
تشخیص پلاکت خون پایین
پزشک از بیمار سوالاتی پرسیده و معاینه فیزیکی انجام می دهد. این سوالات می توانند علائم، سابقه خانوادگی و دارو های مصرفی فرد را شامل شوند. در معاینه نیز وجود راش های پوستی و کبودی بررسی می شود.
آزمایش تعداد پلاکت های خون تشخیص پزشک را تایید کرده و غلظت دقیق پلاکت ها را در خون فرد نشان می دهد. امکان دارد، پزشک آزمایش های دیگری را نیز به طور همزمان درخواست کند که موارد زیر از جمله آن ها به شمار می روند:
- آزمایش مغز استخوان
- آزمایش کامل خون
- تست اسمیر خون که طی آن پلاکت ها در زیر میکروسکوپ مشاهده می شوند.
- دیگر آزمایش ها جهت ارزیابی لخته شدن خون
امکان دارد، برخی افراد نیاز به نمونه برداری از مغز استخوان خود داشته باشند. در این فرایند مقداری مایع از طریق یک سوزن از مغز استخوان کشیده می شود. این فرایند تحت عنوان ((بیوپسی مغز استخوان)) شناخته می شود. در صورت اطمینان از عدم وجود دیگر عوامل کاهش پلاکت خون، تشخیص ابتلا به بیماری ITP برای بیمار در نظر گرفته می شود.
عوارض پلاکت خون پایین
یکی از عوارض پایین بودن پلاکت خون خونریزی داخلی می باشد.خونریزی داخلی خطرناک می تواند زمانی اتفاق بیفتد که تعداد پلاکت شما به کمتر از 10 هزار پلاکت در هر میکرولیتر برسد. اگرچه نادر است، اما کاهش بیش از حد پلاکت های خون می تواند باعث خونریزی در مغز شود، که می تواند کشنده باشد.
درمان پلاکت خون پایین
کاهش اندک و بدون علامت تعداد پلاکت ها ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. در مواردی که به ایجاد اثرات فیزیکی منجر می شوند، پزشک به صورت مستقیم به درمان پلاکت خون پایین می پردازد. درکل، طیف وسیعی از عوامل احتمالی کاهش پلاکت ها وجود دارد.
چه غذاهایی پلاکت خون را بالا می برد؟
گوشتهای بدون چربی مانند ماهی، مرغ و بوقلمون سرشار از پروتئین، روی و ویتامین B12 هستند که همگی به افزایش تعداد پلاکت خون کمک می کنند. لوبیا حاوی ویتامین B9 یا فولات است که به تقویت تعداد پلاکت خون کمک می کند. برخی غذاهای دیگر سرشار از B9 اسفناج و پرتقال هستند.
چه داروهایی پلاکت خون را کاهش می دهند؟
دارو هایی همچون هپارین، کوئینین و دارو های ضد صرع می توانند تعداد پلاکت های خون را کاهش دهند. گاهی اوقات دارو ها سیستم ایمنی بدن را به اشتباه انداخته و تخریب پلاکت را رقم می زنند.
قرص برای درمان پلاکت خون پایین
درمان می تواند از تغییر دارو های مصرفی تا رفع یک بیماری زمینه ای را شامل شود. درمان ITP می توند شامل مصرف دارو ها و قرص های سرکوب کننده سیستم ایمنی شود. از جمله قرص افزایش پلاکت خون، می توان به داروی کورتیکوستروئیدی به نام قرص پردنیزولون اشاره کرد.
در موارد شدید ممکن است به انتقال خون نیاز باشد. در صورتی که پس از گذشت یک سال تعداد پلاکت ها افزایش نیابد، جراح نسبت به برداشتن طحال اقدام می کند. فرایند برداشت طحال را اسپلنکتومی می گویند. افراد مبتلا به علائم شدید یا اورژانسی کمبود پلاکت می توانند به وسیله دریافت پلاکت درمان شوند.
دکتر آرزو خسروی متخصص قلب و عروق و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی
برای ارتباط با نوبت دهی مطب کلیک کنید.