بیماری مجرای شریانی باز یا PDA

PDA مخفف چیست؟

هنگامی که جنین در حال رشد در رحم مادر است، از آنجایی که اکسیژن از جفت تامین می شود الزامی برای جریان یافتن خون در ریه ها وجود ندارد. در حین دوره بارداری، وجود یک ارتباط نیاز است تا خون غنی از اکسیژن ریه های جنین را دور زده و در سراسر بدن گردش کند.

این مجرای طبیعی، مجرای شریانی نام داشته و در تمامی جنین ها وجود دارد. در هنگام تولد، پس از بریده شدن بند ناف جفت نیز جدا می شود. در این هنگام ریه های نوزاد باید اکسیژن را در اختیار بدن او قرار دهند. با کشیده شدن اولین نفس ها، عروق خونی ریه ها باز شده و خون با هدف دریافت اکسیژن در آن ها جریان می یابد. در این مرحله، نیازی به وجود مجرای شریانی و دور زدن ریه ها وجود ندارد.

به طور طبیعی، ظرف چند روز اول پس از تولد، این مجرا بسته شده و خون از آن عبور نخواهد کرد. با این وجود، مجرای شریانی در برخی نوزادان باز مانده و این وضعیت به عنوان PDA شناخته می شود. این مجرا که بین شریان ریوی و آئورت قرار دارد سبب می شود تا خون غنی از اکسیژن دوباره به ریه ها بازگردد. شیوع این اختلال در دختران دو برابر پسران است.

علل بروز بیماری PDA چیست؟

PDA تقریبا همیشه در هنگام تولد وجود دارد. در برخی کودکان، این مجرای شریانی بسته نمی شود. با اینکه علت دقیق بروز این اختلال در برخی افراد مشخص نیست اما بیشترین ارتباط را با نارس بودن نوزاد دارد. PDA می تواند همراه با دیگر نقص های قلبی نیز بروز دهد.

علائم مجرای شریانی باز یا PDA چیست؟

اندازه مجرای بین شریان ریوی و آئورت بر نوع، شدت و زمان بروز اولیه علائم مشاهده شده تاثیر گذار است. هر چه این مجرا بزرگ تر باشد، مقدار خون گذرنده از آن بیشتر بوده و فشار ریوی نیز بالا تر می رود. امکان دارد، کودکان مبتلا به یک PDA کوچک هیچ گونه علائمی را تجربه نکرده و پزشک تنها با شنیدن صدای مرمر قلب این نقص را تشخیص دهد. دیگر شیر خوارانی که به یک PDA بزرگ تر مبتلا هستند می توانند علائم مختلفی را بروز دهند. موارد زیر رایج ترین علائم مجرای شریانی باز هستند. هر چند که هر کودک علائم مختلفی را تجربه می کند اما این علائم شامل موارد زیر می شوند:

• خستگی
• تعریق
• تپش قلب
• تنگی نفس
• بی میلی به تغذیه یا خستگی در حین آن
• افزایش وزن ناکافی

علائم یک PDA می تواند بیانگر ابتلا به دیگر بیماری ها یا مشکلات قلبی نیز باشند. همواره باید جهت تشخیص بیماری با پزشک اطفال مشورت کرد.

تشخیص PDA در کودکان

امکان دارد، پزشک متخصص اطفال در حین معاینه فیزیکی صدای مرمر قلب را شنیده و کودک را جهت دریافت یک تشخیص به یک متخصص قلب و عروق کودکان ارجاع دهد. در این موارد مرمر قلب صدایی است که به وسیله عبور جریان خون از مجرای شریانی باز ایجاد می شود. متخصصان قلب کودکان در زمینه تشخیص، مدیریت و درمان مشکلات قلبی و نقص های مادرزادی آن تخصص دارند. علاوه بر آن، بیماری های قلبی که مدت ها بعد و در دوران کودکی بروز می دهند نیز در تخصص این افراد قرار دارند.

پزشک متخصص قلب یک معاینه فیزیکی انجام داده، به صدای قلب و ریه ها گوش داده و دیگر ملاحظات مفید در تشخیص را در نظر می گیرد. کیفیت، شدت و محلی که صدای مرمر در آن بهتر شنیده می شود ایده اولیه مشکل احتمالی قلب را به متخصص می دهند. آزمایش های تشخیصی برای تشخیص ابتلا به بیماری احتقانی قلب بر اساس سن کودک، شرایط بالینی او و ترجیحات موسسات درمانی متغیر می باشند. برخی آزمایش های پیشنهاد شده شامل موارد زیر می شوند:

تصویر برداری اشعه ایکس از قفسه سینه: یک آزمایش تشخیصی است که با استفاده از پرتو های نامرئی اشعه ایکس تصاویری از اندام ها، استخوان ها و بافت های درونی بدن را تولید کرده و بر روی یک فیلم نمایش می دهد. در تصویر برداری های اشعه ایکس از افراد مبتلا به PDA، امکان دارد قلب بزرگ شده باشد. این بزرگ شدن در اثر مقادیر بیشتر خونی می باشد که از ریه ها مجددا به قلب بازگشته است. با این حال، امکان دارد در اثر جریان خون اضافی تغییراتی در ریه ها به وجود آمده و بر روی عکس اشعه ایکس قابل مشاهده باشند.

نوار قلب (ECG)

آزمایشی است که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت کرده، ریتم های غیر عادی قلب را نشان داده و وجود فشار بر روی قلب را تشخیص می دهد. برای آشنایی بیشتر با نحوه انجام این آزمایش کلیک کنید.

اکوکاردیوگرافی(اکو)

فرایندی است که ساختار و عملکرد قلب را با استفاده از امواج صوتی ارزیابی می کند. این امواج توسط یک حسگر الکترونیکی دریافت شده تا تصویری متحرک از قلب و دریچه های آن تولید شود. آزمایش اکو می تواند الگویی از جریان خون گذرنده از مجرای شریانی را نشان داده، بزرگی مجرا را تعیین کرده و مقدار خون گذرنده از آن را بیان کند. آزمایش اکو رایج ترین روش تشخیص PDA است.

👈کاتتر گذاری قلبی

کاتتر گذاری قلبی یک فرایند تهاجمی است که اطلاعاتی بسیار دقیق درباره ساختار های درون قلب ارائه می دهد. در این فرایند پس از آرام سازی بیمار یک لوله منعطف، باریک و کوچک (کاتتر) به درون یکی از عروق خونی کشاله ران وارد شده و تا به درون قلب هدایت می شود. در این آزمایش فشار خون و اکسیژن 4 حفره قلب، شریان ریوی و شریان آئورت سنجش می شود. یک ماده حاجب (رنگ مخصوص) نیز جهت نمایان سازی بیشتر ساختار های درون قلب تزریق می شود. فرایند کاتتر گذاری قلبی، می تواند یک روش درمانی نیز باشد.

در طول این فرایند، به کودک آرام بخش داده می شود سپس یک لوله باریک، کوچک و منعطف به درون یکی از عروق خونی او وارد شده و تا به قلب هدایت می شود. پس از وارد شدن کاتتر به درون قلب، متخصص یک ابزار مخصوص را وارد قلب می کند که بسته به اندازه مجرا می تواند یک کویل یا یک مسدود کننده مجرا باشد. این ابزار مجرای شریانی باز را بسته و جریان خون رونده به این مجرا را متوقف می کند.

درمان مجرای شریانی باز یا pda چیست؟

درمان اختصاصی PDA بر اساس موارد زیر توسط پزشک کودک تعیین خواهد شد:

• سن، سلامت کلی و سابقه پزشکی کودک
• وسعت بیماری
• توان کودک در تحمل دارو ها، فرایند ها و درمان های خاص
• انتظارات از روند بیماری
• نظر والدین

امکان دارد، یک مجرای شریانی باز در صورت کوچک بودن همراه با رشد کودک بسته شود. مجرای شریانی که سبب بروز علائم می شود به مدیریت پزشکی و احتمالا جراحی ترمیمی نیاز خواهد داشت. متخصص قلب کودک به صورت دوره ای او را معاینه می کند تا از بسته شدن خود به خود این مجرا اطلاع یابد. در صورتی که این مجرا به صورت خود به خود بسته نشود، جهت پیشگیری از بروز مشکلات ریوی ترمیم خواهد شد. این مشکلات ریوی از قرار گیری طولانی مدت در معرض جریان خون اضافی به وجود خواهند آمد. درمان این بیماری می تواند موارد زیر را در بر گیرد:

مدیریت پزشکی

در شیر خواران نارس، یک داروی درون وریدی به نام ایندومتاسین می تواند به بسته شدن این مجرا کمک کند. ایندومتاسین با دارو های آسپرین و ایبوپروفن مرتبط بوده و با تحریک عضلات درون این مجرا سبب تنگی و بسته شدن آن می شود. پزشک کودک می تواند هر گونه سوالات بیشتر را درباره این درمان پاسخ دهد.

همانطور که قبلا گفته شد، برخی کودکان هیچ گونه علائمی نداشته و نیاز به هیچ دارویی ندارند. با این حال، امکان دارد برخی دیگر جهت کمک به عملکرد بهتر قلب و ریه های خود به مصرف دارو نیازمند باشند. از جمله دارو های تجویزی می توان به دارو های دیورتیک یا ادرار آور اشاره کرد. این دارو ها در دفع مایعات اضافی از بدن به کلیه ها کمک می کنند. امکان دارد مصرف این دارو ها نیاز باشد زیرا در هنگام کارکرد ناکافی قلب تعادل مایعات در بدن دستخوش تغییر می شود. همچنین، امکان دارد پزشک از والدین بخواهد تا مصرف مایعات کودک خود را محدود کنند.

تغذیه کافی

اغلب شیر خواران مبتلا به PDA تغذیه و رشدی عادی دارند اما شیر خواران نارس یا آن هایی که به PDA بزرگ مبتلا هستند در هنگام تغذیه خسته شده و قادر نیستند جهت افزایش وزن به اندازه کافی تغذیه شوند. گزینه هایی که می توان با استفاده از آن ها از دریافت تغذیه کافی توسط شیر خوار مطمئن شد شامل موارد زیر می شوند:

شیر مادر یا شیر خشک های پر کالری

می توان مکمل های تغذیه ای خاص را به شیر خشک یا شیر گرفته شده از سینه مادر اضافه کرد. با این کار تعداد کالری موجود در هر واحد شیر افزایش یافته و نوزاد قادر خواهد بود با مصرف مقدار شیر کمتر کالری های لازم برای رشد مناسب را بدست آورد.

تغذیه مکمل به وسیله لوله

در این روش یک لوله کوچک و باریک از بینی وارد شده و تا معده هدایت می شود سپس شیر یا مکمل غذایی از این طریق به شیر خوار داده می شود. در شیر خوارانی که بخشی از شیر شیشه را مصرف می کنند می توان باقی مانده شیر را از طریق این لوله به آن ها رساند. شیر خوارانی که در تغذیه به وسیله شیشه ناتوان هستند شیر مادر یا شیر خشک را تنها از طریق لوله دریافت خواهند کرد.

ترمیم یا بستن مجرای شریانی باز یا pda چیست؟

ترمیم مجرای شریانی باز در آزمایشگاه کاتتر گذاری قلبی برای اغلب کودکان و برخی شیر خواران مبتلا به PDA مناسب می باشد. اهداف این فرایند ترمیم PDA قبل از بیمار شدن ریه ها در اثر جریان بیش از حد خون و همچنین بازگردانی الگوی مناسب جریان خون می باشد. در صورتی که درمان های نگهدارنده ذکر شده در بالا با موفقیت همراه نباشند، ترمیم جراحی پیشنهاد داده می شود. این ترمیم معمولا در شیر خواران کمتر از 6 ماهی تجویز می شود که به نقص هایی بزرگ و دارای علائم مبتلا هستند.

از جمله این علائم می توان به افزایش وزن ناکافی و تنفس سریع اشاره کرد. در شیر خوارانی که علائمی از خود نشان نمی دهند، جراحی ترمیمی اغلب تا رسیدن به سن 6 تا 12 ماهگی به تاخیر انداخته می شود. متخصص قلب کودک در هنگام نیاز انجام جراحی ترمیمی را پیشنهاد خواهد داد. در صورت امکان، مسدود سازی مجرای شریانی به وسیله کویل و از طریق کاتتر انجام می شود زیرا این روش کم تهاجم است. برای انجام چنین فرایندی کودکان باید حداقل 5 کیلوگرم وزن داشته باشند. بنابراین، شیر خواران نارس به دلیل وزن کم خود برای انجام این فرایند مناسب نبوده و مجرای شریانی آن ها باید به وسیله جراحی بسته شود.

کودک می تواند به وسیله جراحی در اتاق عمل بسته شود. ترمیم جراحی که لیگاسیون PDA نیز نامیده می شود تحت بیهوشی عمومی صورت می گیرد. در این فرایند مجرای شریانی باز با استفاده از بخیه یا بست مسدود شده تا از ورود خون اضافی به ریه های کودک جلوگیری شود.