علل و درمان انواع بیماری قلبی مادرزادی

درمان ها و مراقبت های دنبال کننده این نقص ها به طور قابل توجهی در طی چند دهه گذشته بهبود یافته و به همین دلیل، تقریبا همه کودکان مبتلا به نقص های قلبی تا دوران بزرگسالی به زندگی خود ادامه می دهند. برخی افراد به مراقبتی مداوم برای نقص قلبی خود در سرتاسر زندگی نیازمندند. با این حال، بسیاری از افراد مبتلا صرف نظر از بیماری خود به داشتن یک زندگی فعال و پر ثمر ادامه می دهند.

بیماری یا نقص قلبی مادرزادی، یک ناهنجاری قلبی موجود در زمان تولد فرد است. این مشکل می تواند موارد زیر را تحت تاثیر قرار دهد:

• دیواره های قلب
• دریچه های قلب
• عروق خونی

انواع بیماری های قلبی مادرزادی

با اینکه انواع مختلفی از نقص های قلبی مادرزادی وجود دارند اما می توان آن ها را در سه دسته اصلی جای داد:

در نقص های دریچه ای قلب، دریچه های درون قلب که خون را از خود عبور می دهند بسته شده و یا نشت می دهند. این پدیده سبب مختل شدن توانایی قلب در پمپاژ مناسب خون می شود.

در نقص های دیواره ای قلب، دیواره های طبیعی که بین حفرات بالا و پایین یا راست و چپ قلب قرار دارند به درستی تشکیل نمی شوند. این پدیده سبب می شود تا خون دوباره به درون قلب بازگشته و یا در جایی تجمع یابد که به آن تعلق ندارد. چنین نقصی قلب را جهت بیشتر کار کردن تحت فشار قرار داده و منجر به بروز فشار خون بالا می شود.

در نقص های عروق خونی، شریان ها و ورید هایی که خون را به قلب و یا از آن به دیگر نقاط بدن می رسانند به درستی عمل نمی کنند. این پدیده می تواند سبب کاهش یا انسداد جریان خون شده و به عوارض سلامتی مختلفی منجر شود.

بیماری قلبی مادرزادی با یا بدون سیانوز

پزشکان بسیاری بیماری های قلبی مادرزادی را به دسته های همراه با سیانوز یا بدون سیانوز تقسیم بندی می کنند. در هر دو نوع، قلب خون را به مقدار کافی پمپاژ نمی کند. تفاوت اصلی این دو دسته چنین است که بیماری قلبی مادرزادی همراه با سیانوز برخلاف نوع بدون سیانوز آن، سبب کاهش سطوح اکسیژن در خون می شود. نوزادانی که به کاهش اکسیژن خون مبتلا هستند سختی در تنفس و آبی شدن رنگ خفیف پوست خود را تجربه می کنند. نوزادانی که در خون خود به میزان کافی اکسیژن دارند این علائم را نشان نمی دهند اما با این وجود باز هم امکان دارد که در آینده به عوارضی از جمله فشار خون بالا مبتلا شوند.

علائم بیماری قلبی مادرزادی چیست؟

نقص قلبی مادرزادی اغلب در حین یک آزمایش سونوگرافی در دوران بارداری تشخیص داده می شود. برای مثال در صورتی که پزشک یک ضربان قلبی غیر عادی را بشنود، امکان دارد با انجام برخی آزمایش ها این موضوع را بیشتر پیگیری کند. چنین آزمایش هایی می توانند شامل اکوکاردیوگرام، تصویر برداری اشعه ایکس از قفسه سینه یا تصویر برداری تشدید مغناطیسی (MRI) شوند. در صورتی که تشخیص انجام شود، پزشک از حضور متخصصان مناسب در هنگام زایمان مطمئن می شود.

در برخی موارد، علائم یک نقص قلبی تا زمان کوتاهی پس از تولد پدیدار نمی شوند. امکان دارد، نوزادانی که به تازگی با ابتلا به یک نقص قلبی به دنیا آمده اند موارد زیر را تجربه کنند:

• آبی رنگ شدن لب، پوست و انگشتان دست و پا
• سختی در تنفس یا زجر تنفسی
• مشکل در تغذیه
• وزن کم در هنگام تولد
• درد قفسه سینه
• تاخیر در رشد

در موارد دیگر، امکان دارد، علائم یک نقص قلبی مادرزادی تا سال ها پس از تولد پدیدار نشود. هنگامی علائم پدید می آیند می توانند موارد زیر را شامل شوند:

• ریتم های غیر عادی قلب
• گیجی
• سختی در تنفس
• غش کردن
• تورم
• خستگی

عوامل ایجاد کننده نقص قلبی مادرزادی در نوزاد

بیماری قلبی مادرزادی در اثر بروز یک مشکل اولیه در تشکیل ساختار های قلبی به وجود می آید. به طور کلی، این نقص جریان عادی خون در قلب را مختل کرده که چنین پدیده ای می تواند بر تنفس فرد تاثیر گذار باشد. با اینکه محققان از علت دقیق رشد نامناسب قلب مطلع نیستند، اما به عواملی مشکوک اند که موارد زیر را در بر می گیرند:

نقص قلبی می تواند به صورت خانوادگی (وراثتی) باشد.

مصرف برخی دارو های تجویزی خاص در دوران بارداری کودک را از نظر ابتلا به یک نقص قلبی در معرض خطر بالاتری قرار می دهد.

مصرف الکل یا دیگر دارو های غیر قانونی در حین بارداری می تواند خطر ابتلای کودک به یک نقص قلبی را افزایش دهد.

مادرانی که در حین سه ماهه اول خود به یک عفونت ویروسی ابتلا می یابند از نظر به دنیا آوردن کودکی مبتلا یه یک نقص قلبی در معرض خطر بالاتری قرار دارند.

بالا بودن میزان قند خون، مانند مواردی که در دیابت رخ می دهند، می تواند رشد کودک را تحت تاثیر قرار دهد.

مطالب مرتبط: علت ایجاد سوراخ قلب در بزرگسالان

درمان بیماری های قلبی مادرزادی

درمان نقص قلبی مادرزادی به نوع و شدت آن بستگی دارد. برخی نوزادان نقص های قلبی خفیفی داشته که با گذشت زمان به صورت خود به خود برطرف می شوند. افراد دیگر نقص های شدیدی داشته که نیازمند درمانی گسترده هستند. در این موارد، درمان می تواند شامل موارد زیر شود:

دارو ها

دارو های متعددی وجود دارند که می توانند به عملکرد موثر تر قلب کمک کند. برخی دارو ها نیز می توانند جهت پیشگیری از تشکیل لخته های خونی یا کنترل یک ضربان قلب غیر عادی مصرف شوند.

دستگاه های قلبی قابل کاشت

با استفاده از برخی دستگاه ها می توان از برخی عوارض مرتبط با نقص های قلبی مادرزادی پیشگیری کرد. از جمله این دستگاه ها می توان به ضربان ساز ها برای تعدیل ضربان های غیر عادی و دفیبریلاتور های قلبی قابل کاشت برای اصلاح ضربان های غیر عادی اشاره کرد.

فرایند های کاتتری

تکنیک های کاتتر گذاری پزشک را قادر می سازند تا برخی نقص های قلبی مادرزادی را بدون باز کردن جراحی قفسه سینه و قلب درمان کند. پزشک در حین این فرایند ها لوله باریکی را به وریدی از پا وارد کرده و آن را تا رسیدن به قلب هدایت می کند و با استفاده از ابزار کوچکی نقص را رفع می کند.

جراحی قلب باز و پیوند قلب

در صورتی که انجام فرایند های کاتتری برای ترمیم یک نقص قلبی کافی نباشند، امکان دارد به انجام این نوع جراحی نیاز باشد. جراح می تواند از جراحی قلب باز جهت بستن سوراخ های موجود در قلب، ترمیم دریچه های قلب و یا گشاد کردن عروق خونی استفاده کند.

اکوکاردیوگرافی در بیماری قلبی مادرزادی

روش ارزیابی اکوکاردیوگرافی (Echocardiography) حدود دو دهه قبل برای اولین بار معرفی شد و حالا یک روش شناخته شده و اساسی در تشخیص  مشکلات قلبی به شمار می رود.

علاقه و توجه اولیه به کاربرد اکوکاردیوگرافی مربوط به بیماری های غیر مادر زادی بود که در طی عمر به وجود می آمدند، به خصوص در زمینه تنگی دریچه میترال (mitral stenosis)، افیوژن پریکارد و تومور های شریان قلبی افراد. با این که اولین استفاده از آزمایش سونوگرافی برای تشخیص بیماری های مادرزادی قلبی برای سال 1958 ثبت شده است، اما دیتا و اطلاعات کافی برای صدور مجوز کاربرد آن در ابزار ها و روش های درمانی قلبی همین چندی پیش به دست آمدند تا توسط متخصصین حوزه قلب مورد استفاده قرار گیرد.

اولین رجوع اصلی مربوط به حوزه اکوکاردیوگرافی در بیماری های مادرزادی قلبی توسط آقای اولتان و همکارانش در سال 1967 ثبت شد. این نویسنده ها یکی از مشاهدات اصلی و اولیه خود بر روی ناحیه تریکیوسپید و جابجایی دریچه میترال بیمارانی که مشکل قلبی داشتند را در مقاله ای منتشر کردند.

این نقد و بررسی تنها در زمینه روش تک کریستالی از اکوکاردیوگرافی مرسوم در علم پزشکی و درمان بحث خواهد کرد. روش چند کریستالی که روش زنده و دو بعدی حساب می شود و همچنین سیستم های بی اسکن مورد توجه و بحث قرار ندارند چرا که هنوز در مراحل اولیه از شکل گیری و رشد خود هستند. با این حال به نظر می رسد این روش های جدید تر از سونوگرافی قلبی پتانسیل بسیار بالایی در استفاده برای بیماری های قلبی عروقی دارد چرا که از روابط متقابل آناتومی قلبی و همچنین حرکت دریچه ای جلوگیری به عمل می آورند.