ایسکمی قلبی چیست و چگونه ایجاد میشود؟

ایسکمی قلبی نوعی نارسایی قلبی است که در آن، خون رسانی به بخش هایی از عضلات قلب به دلیل تنگ شدن عروق کرونر کاهش می یابد. از جمله عوارض ایسکمی قلبی می توان به آنژین های پایدار و ناپایدار و سکته قلبی اشاره کرد.

دکتر آرزو خسروی متخصص قلب و عروق و عضو انجمن اکوکاردیوگرافی قلب ایران، اروپا و آمریکا در این باره بیشتر توضیح می دهند.

فهرست مطالب

علت ایسکمی قلبی

ایسکمی میوکارد زمانی رخ می دهد که جریان خون به قلب کاهش می یابد و از دریافت اکسیژن کافی به ماهیچه قلب جلوگیری می کند. کاهش جریان خون معمولاً به دلیل انسداد جزئی یا کامل شریان های قلب (شریان های کرونری) اتفاق می افتد.

ایسکمی قلبی توانایی عضله قلب برای پمپاژ خون را کاهش می دهد. انسداد ناگهانی و شدید یکی از شریان های قلب می تواند منجر به حمله قلبی شود. همچنین می تواند باعث ریتم غیر طبیعی شدید قلب شود.

از آنجایی که تنگی عروق کرونر به میزان 10 تا 15 درصد نمی تواند عوارض خود را به صورت بیماری ایسکمیک نشان دهد، بنابراین تشخیص علائم به منظور درمان بیماری ایسمیک قلبی بسیار مهم است.

علائم ایسکمی قلبی

برخی از افرادی که به این بیماری مبتلا هستند هیچ علامتی ندارند (ایسکمی خاموش).

نشانه ها اغلب به شکل احساس فشار یا درد در قفسه سینه، به طور معمول در سمت چپ بدن (آنژین صدری) است. برخی از علائم و نشانه های دیگر که ممکن است بیشتر در زنان، افراد مسن و افراد مبتلا به دیابت رخ دهد عبارتند از:

درد گردن یا فک
درد بازو یا شانه
ضربان قلب تند
تنگی نفس زمانی که فعالیت بدنی دارید
تهوع و استفراغ
تعریق
خستگی

متخصص قلب و عروق طبق علائم، سابقه پزشکی و خانوادگی، عوامل خطر و نتایج حاصل از آزمایش ها و فرایند ها بیماری ایسکمیک قلبی را تشخیص می دهد.

از آنجایی که امکان دارد زنان و پزشکان آن ها علائم بیماری ایسکمیک قلبی متفاوت با آقایان را تشخیص ندهند، احتمال دارد زنان به سرعت مردان تشخیص و درمان نشوند. در صورت ابتلا به علائم بیماری ایسکمیک قلبی پیگیری فوری درمان ضروری است.

بیماری هایی که می توانند باعث ایسکمی میوکارد شوند

بیماری عروق کرونر (آترواسکلروز):
پلاک هایی که بیشتر از کلسترول ساخته شده اند روی دیواره رگ ها ایجاد می شوند و جریان خون را محدود می کنند. آترواسکلروز شایع ترین علت به شمار می رود.
لخته خون:
پلاک هایی که در آترواسکلروز تشکیل می شوند می توانند پاره شوند و باعث لخته شدن خون شوند. لخته می تواند یک شریان را مسدود کند و باعث ایسکمی ناگهانی و شدید و در نتیجه حمله قلبی شود. به ندرت ممکن است لخته خون از قسمت دیگری از بدن به شریان کرونر برود.
اسپاسم عروق کرونر:
سفت شدن موقت ماهیچه های دیواره شریان می تواند برای مدت کوتاهی جریان خون را به بخشی از عضله قلب کاهش دهد یا حتی از آن جلوگیری کند. اسپاسم عروق کرونر یک علت نادر آن است.

درد قفسه سینه همراه با ایسکمی میوکارد ممکن است توسط:

فعالیت فیزیکی
استرس عاطفی
سرما
استعمال دخانیات
خوردن یک وعده غذایی سنگین و حجیم
رابطه جنسی

ایجاد شود.

برخی از عواملی که می تواند خطر ابتلا به این ناراحتی قلبی را افزایش دهد، موارد زیر است:

تنباکو: سیگار کشیدن و قرار گرفتن طولانی مدت در معرض دود سیگار می تواند باعث آسیب به دیواره داخلی رگ ها شود. این آسیب می‌تواند باعث ایجاد رسوبات کلسترول و سایر مواد شود که می‌تواند جریان خون را در شریان‌های کرونر کند کند. سیگار کشیدن باعث اسپاسم عروق کرونر می شود و همچنین می تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.
دیابت: دیابت نوع 1 و 2 با افزایش خطر ابتلا، حمله قلبی و سایر مشکلات قلبی مرتبط است.
فشار خون بالا: با گذشت زمان، فشار خون بالا می تواند باعث پیشرفت سریعتر آترواسکلروز شود و در نتیجه باعث آسیب به عروق کرونر شود.
سطح کلسترول خون بالا: کلسترول بخش عمده ای از رسوباتی است که می تواند عروق کرونر را باریک کند. سطح بالای کلسترول “بد” (لیپوپروتئین با چگالی کم) در خون ممکن است به دلیل یک اختلال ارثی یا رژیم غذایی سرشار از چربی اشباع شده و کلسترول باشد.
سطح بالای تری گلیسیرید در خون: تری گلیسیرید، نوع دیگری از چربی در خون نیز می تواند در ایجاد تصلب شرایین نقش داشته باشد.
چاقی: چاقی با دیابت، فشار خون بالا و کلسترول خون بالا مرتبط است.
دور کمر: اندازه دور کمر بیش از 89 سانتی متر برای زنان و 102 سانتی متر برای مردان، خطر ابتلا به فشار خون بالا، دیابت و بیماری قلبی را افزایش می دهد.
عدم فعالیت بدنی: ورزش نکردن کافی به چاقی کمک می کند و با سطح کلسترول و تری گلیسیرید بالاتر مرتبط است. افرادی که به طور منظم ورزش هوازی انجام می دهند، سلامت قلب بهتری دارند، که با خطر کمتر ابتلا به این ناراحتی و حمله قلبی همراه است. ورزش همچنین فشار خون را کاهش می دهد.

عوارض

ایسکمی میوکارد می تواند عوارض جدی ایجاد کند، از جمله:

حمله قلبی:
اگر یک سرخرگ کرونر به طور کامل مسدود شود، کمبود خون و اکسیژن می تواند منجر به حمله قلبی شود که بخشی از عضله قلب را از بین می برد. آسیب می تواند شدید و گاهی کشنده باشد.

ریتم نامنظم قلب (آریتمی):
ریتم غیر طبیعی قلب می تواند قلب را ضعیف کرده و زندگی را تهدید کند.

نارسایی قلبی:
با گذشت زمان، دوره های مکرر ایسکمی می تواند منجر به نارسایی قلبی شود.

تفاوت ایسکمی و انفارکتوس

به طور کلی، پس از انسداد یک شریان کرونر سه فاز مجزا، تعریف می شود :

ایسکمی: کاهش اکسیژن رسانی به میوکارد برای کمتر از 20 دقیقه. در این وضعیت آسیب قابل برگشت است و در آزمایش نوار قلب عمدتاً به صورت ناهنجاری های موج T نشان داده می شود.

آسیب: تداوم کمبود اکسیژن بیشتر از 20 دقیقه. در این شرایط آسیب هنوز تا حد زیادی قابل برگشت است. ناهنجاری اصلی در نوار قلب، تغییرات قطعه ST است .

انفارکتوس: تداوم بیش از 2 ساعت کمبود اکسیژن که آسیب آن برگشت ناپذیر است. در نوار قلب با ظهور امواج Q پاتولوژیک مشخص می شود.

تشخیص ایسکمی در نوار قلب

ایسکمی میوکارد، آسیب و انفارکتوس درجات مختلفی از آسیبی هستند که به دنبال عدم تعادل بین اکسیژن تامین شده توسط عروق کرونر و مصرف عضله قلب به وجود می آیند.طول مدت آسیب، عامل تعیین کننده برای شروع ایسکمی و پیشرفت آن به سمت آسیب یا انفارکتوس است.هم ایسکمی و هم آسیب و انفارکتوس تظاهرات و نشانه های متفاوتی در نوار قلب دارند که امکان شناسایی آنها را فراهم می کند.

تشخیص ایسکمیک قلبی در مطب دکتر آرزو خسروی

پزشک می تواند جهت تشخیص بیماری ایسکمیک قلبی انجام برخی از آزمایش های زیر را درخواست دهد:

آزمایش خون: جهت بررسی سطوح کلسترول، تری گلیسرید، قند، لیپوپروتئین ها یا پروتئین هایی که علامت التهاب هستند. سطوح غیر عادی این موارد عوامل خطر ابتلا به این بیماری قلبی می باشند.
اکوکاردیوگرافی (اکو): تا ظرفیت پمپاژ قلب بررسی شده و عملکرد دریچه ها و حفرات آن مشاهده گردد. این آزمایش تصویر برداری همچنین می تواند نواحی دارای جریان ضعیف خون را نشان دهد. این ضعف در جریان خون می تواند در اثر تنگی یا انسداد شریان های کرونری به وجود آمده باشد.

نوعی از اکو به نام (اکو داپر) می تواند چگونگی پاسخ دهی شریان های کوچک قلب به داروی داده شده جهت افزایش جریان خون را نشان دهد. این آزمایش می تواند به تشخیص بیماری میکرو واسکولار کرونری کمک کند.

نوار قلب (EKG یا ECG): این آزمایش جهت تعیین پایدار یا غیر طبیعی بودن ریتم قلب انجام می شود. آزمایش نوار قلب همچنین قدرت و زمان بندی سیگنال های الکتریکی را در هنگام عبورشان از قلب اندازه گیری می کند.
تست استرس اکو: این موارد جهت بررسی نحوه عملکرد قلب در حین فشار جسمانی انجام می شوند. در حین آزمایش استرس، فرد بر روی یک تردمیل راه رفته و یا بر روی یک دوچرخه ثابت رکاب می زند تا قلب او شدید تر کار کرده و به سرعت پمپاژ کند.

به منظور صرفه جویی در وقت مراجعین محترم و تسریع در تشخیص و درمان، تمامی آزمایش های تشخیصی ایسکمیک قلبی نظیر: نوار قلب، اکوکاردیوگرافی و استرس اکو در مطب انجام میشود. برای ارتباط با نوبت دهی با شماره ۰۲۱۲۲۸۹۴۰۸۶ تماس بگیرید.

تست استرس اکو در حین تمرین کردن، بر روی قلب انجام می شوند. در صورتی که فرد به مشکلی ابتلا دارد که مانع ورزش کردن او می شود، پزشک به او دارو می دهد تا قلب او به گونه ای بتپد که در حین ورزش می تپد.

CT اسکن قلبی: این آزمایش جهت تشخیص یا ارزیابی حضور و وسعت بیماری شریان های کرونری انجام می شود. این آزمایش همچنین می تواند جهت پیگیری یافته های بدست آمده از تصویر برداری اشعه ایکس از قفسه سینه یا دیگر آزمایش ها انجام شود.
MRI قلبی (تصویر برداری از قلب به روش تشدید مغناطیسی): این آزمایش جهت تشخیص آسیب بافتی یا مشکلات مرتبط با جریان خون در قلب یا شریان های کرونری انجام می شود. این مورد می تواند در تشخیص بیماری میکرو واسکولار کرونری و یا بیماری انسدادی یا غیر انسدادی شریان های کرونری به پزشک کمک کند. MRI قلبی می تواند نتایج حاصل از دیگر آزمایش های تصویر برداری مانند اشعه ایکس از سینه یا CTاسکن را توضیح دهد.
اسکن توموگرافی قلبی با گسیل پوزیترون (PET): نوعی از تصویر برداری هسته ای قلب است که به وسیله ردیاب های پرتوزا انجام می شود. این آزمایش جهت تشخیص بیماری میکرو واسکولار کرونری از طریق ارزیابی جریان خون موجود در شریان های کوچک و درون بافت های قلبی انجام می شود.
تصویر برداری کلسیم کرونری: این تصویر برداری جهت تشخیص و سنجش میزان کلسیم موجود در دیواره های شریان های کرونری انجام می شود. تجمعات کلسیم می توانند نشانه ای از تصلب شرایین (آترواسکلروزیس)، بیماری شریان های کرونری یا بیماری میکرو واسکولار کرونری باشند.

اسکن های کرونری کلسیم می توانند به ارزیابی خطر ابتلا به بیماری ایسکمیک قلبی در افراد سیگاری یا فاقد علائم قلبی نیز کمک کنند.

آنژیوگرافی کرونری: این آزمایش جهت مشاهده درون شریان های کرونری انجام می شود. پزشک جهت وارد کردن رنگ مخصوص به شریان های کرونری از یک فرایند به نام کاتتریزاسیون قلبی استفاده می کند. این فرایند اغلب در صورتی استفاده می شود که دیگر آزمایش ها بیانگر ابتلای احتمالی فرد به بیماری شریان های کرونری باشند.

آنژیوگرافی استاندارد نمی تواند در تشخیص بیماری میکرو واسکولار کرونری به کار گرفته شود زیرا عروق خونی زیر بسیار کوچک تر از آن هستند که بتوانند دیده شوند. با این حال، ارزیابی غیر مستقیم عملکرد شریان های کوچک از طریق سنجش زمان رسیدن رنگ از شریان های بزرگ به شریان های کوچک امکان پذیر است.

تکنولوژی حسگر سیم هدایتی کرونری: این سیستم جهت ارزیابی عملکرد ریز عروقی قلب انجام می شود. یک سیم هدایت شونده که توسط چند حسگر مجهز شده است به وسیله کاتتریزاسیون قلبی به درون شریان های قلب وارد می شود. حسگر ها می توانند دما و فشار خون کرونری را جهت ارزیابی روانی جریان خون در شریان های کوچک تشخیص دهند.

این اقدامات معمولا قبل و بعد از دارو دادن به بیمار جهت افزایش جریان خون رونده موجود در قلب انجام می شوند. در صورتی که شریان های کوچک با عدم افزایش جریان خون به دارو پاسخ ندهند، امکان دارد پزشک ابتلا به بیماری میکرو واسکولار کرونری را تشخیص دهد. در صورتی که شریان ها در هنگام قرار گیری در معرض دارویی به نام استیل کولین تنگ یا منقبض شوند، این نوع از تکنولوژی می تواند بیماری غیر انسدادی را نیز در شریان های کرونری بزرگ تر نشان دهد.

تشخیص بیماری غیر انسدادی شریان های کرونری

از آنجایی که بیماران و پزشکان علائم بیماری غیر انسدادی شریان های کرونری و بیماری میکرو واسکولار کرونری را به عنوان نشانه هایی هشدار دهنده تشخیص نمی دهند، این موارد می توانند مخفی باقی بمانند. این پدیده می تواند مخصوصاً در خانم ها به عدم تشخیص یا تشخیص دیر هنگام منتهی شود.

زنان به احتمال کمتری به درد رایج قفسه سینه مبتلا شده و بیشتر علائم دیگری از جمله حالت تهوع، درد شکمی، استفراغ، خستگی و گیجی را گزارش می کنند. پزشک می تواند جهت تشخیص بیماری انسدادی شریان های کرونری انجام آزمایش های تشخیصی از جمله آزمایش های استرس، فرایند های تصویر برداری و آزمایش های سنجش خطر ابتلا را توصیه کند.

تشخیص بیماری غیر انسدادی شریان های کرونری و بیماری میکرو واسکولار کرونری اغلب نیازمند انجام آزمایش های تهاجمی تر یا فرایند های آزمایشی تخصصی مانند تصویر برداری PET قلبی می باشد که به صورت گسترده در دسترس نیستند.

درمان بیماری ایسکمی قلبی

درمان به نوع و شدت بیماری فرد و دیگر عوارض و بیماری هایی بستگی دارد که فرد به آن ها مبتلا می باشد. درمان های ممکن برای بیماری ایسکمیک قلبی شامل ایجاد تغییرات مناسب با سلامت قلب در سبک زندگی، مصرف دارو ها یا انجام فرایند ها می باشد. از جمله این فرایند ها می توان به پیوند بای پس شریان کرونری یا مداخله کرونری از طریق پوست اشاره کرد.

پزشک در هنگام تصمیم گیری در ارتباط با بهترین درمان بیماری ایسکمی قلبی فرد یک محاسبه خطر 10 ساله را در نظر می گیرد.

تغییرات مناسب با سلامت قلب در سبک زندگی

پزشک می تواند به فرد توصیه کند تا تغییراتی مناسب با سلامت قلب در سبک زندگی خود ایجاد کند. از جمله این تغییرات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

هدف گذاری جهت دستیابی به وزنی سالم: از دست دادن تنها 3 تا 5 درصد از وزن فعلی خود می تواند در مدیریت برخی عوامل خطر بیماری ایسکمی قلبی از جمله دیابت و کلسترول خون بالا کمک کند. مقادیر بیشتر کاهش وزن نیز می توانند اعداد فشار خون فرد را بهبود بخشند.

داشتن فعالیت فیزیکی: انجام فعالیت فیزیکی متداول می تواند در مدیریت برخی عوامل خطر بیماری ایسکمی قلبی از جمله کلسترول خون بالا، فشار خون بالا یا اضافه وزن و چاقی کمک کند.

مصرف مواد غذایی مناسب با سلامت قلب مانند DASH (راهبرد های غذایی جهت جلوگیری از فشار خون بالا): یک رژیم غذایی مناسب با سلامت قلب شامل میوه ها، سبزیجات، و دانه های کامل بوده و حاوی مقادیر محدودی از چربی های اشباع شده، چربی های ترانس، سدیم، شیرین کننده های اضافه و الکل می باشد.

مدیریت استرس: یادگیری چگونگی مدیریت استرس، آرام سازی و مقابله با مشکلات می تواند سلامت جسمانی و عاطفی فرد را بهبود دهد.

ترک سیگار

بهترین داروها برای درمان ایسکمی قلبی

پزشک می تواند دارو هایی را جهت مدیریت عوامل خطر یا درمان عوامل زمینه ای بیماری ایسکمی قلبی برای بیمار تجویز کند. برخی دارو ها می توانند درد قفسه سینه را کاهش داده و یا از آن جلوگیری کرده و همچنین دیگر بیماری هایی را کنترل کنند که می توانند با بیماری ایسکمی قلبی در ارتباط باشند.

دارو های مهار کننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و بتا بلاکر ها می توانند به کاهش فشار خون و حجم کاری قلب کمک کنند.

دارو های مسدود کننده کانال های کلسیمی می توانند با فراهم کردن امکان انبساط عروق فشار خون را کاهش دهند.

در صورت ابتلا به هر دوی بیماری های دیابت و بیماری ایسکمی قلبی، دارو های کنترل کننده قند خون مانند امپاگلیلوزین، کاناگلیفلوزین و لیراگلوتید می توانند به کاهش خطر ابتلا به عوارض این دو بیماری کمک کنند.

در صورت ابتلا به دیابت، متفورمین می تواند تصلب شرایین را کنترل کند.

نیترات ها مانند نیتروگلیسرین می توانند درد قفسه سینه را تسکین داده و یا از تبدیل شدن آن به آنژین جلوگیری کنند. نیتروگلیسرین در زیر زبان یا بین لثه و گونه حل می شود.

رانولازین می تواند بیماری میکرو واسکولار کرونری و درد قفسه سینه ناشی از آن را درمان کند.

درمان های استاتینی و غیر استاتینی می توانند جهت کنترل کلسترول بالای خون به کار گرفته شوند. در صورت داشتن خطر بالای ابتلا به عوارض بیماری ایسکمیک قلبی، سکته مغزی یا در صورت ابتلا به دیابت در سنین 40 تا 75 سالگی، پزشک می تواند درمان با استاتین ها را تجویز کند.

درمان های غیر استاتینی هنگامی می توانند جهت کاهش کلسترول خون استفاده شوند که استاتین ها قادر به کاهش کلسترول به میزان کافی نبوده و یا عوارض جانبی ایجاد می کنند. پزشک می تواند دارو های غیر استاتینی را برای بیمار تجویز کند. از جمله این دارو ها می توان به جم فیبروزیل، ازتیمیب، سکوستران های بیل اسید، فنوفیبرات، آلیروکوماب، اوولوکوماب یا اسید های چرب امگا 3 اشاره کرد.

درمان جراحی

امکان دارد به منظور درمان نوع پیشرفته تر بیماری ایسکمی قلبی به یک فرایند یا جراحی قلبی نیاز باشد.

پیوند بای پس شریان کرونری می تواند جهت بهبود جریان خون رونده به قلب با استفاده از شریان های عادی دیواره قفسه سینه و ورید های پا صورت گیرد تا شریان های مسدود شده دور زده شوند. جراحان به طور معمول از این جراحی جهت درمان افرادی استفاده می کنند که به نوع شدید بیماری شریان های کرونری در چندین شریان کرونری ابتلا یافته اند.

مداخله کرونری از طریق پوست جهت باز کردن شریان های کرونری تنگ شده یا مسدود شده به وسیله تجمع پلاک مرتبط با تصلب شرایین انجام می شود. در این روش پس از انجام مداخله جهت پیشگیری از تنگ شدن مجدد شریان یک لوله فلزی تور مانند به نام استنت در شریان قرار داده می شود.

احیا دوباره عروق از طریق عضله قلب به وسیله لیزر: در هنگامی که دیگر درمان ها بسیار پر خطر بوده و یا جوابگو نمی باشند، این مداخله جهت درمان آنژین شدید مرتبط با بیماری ایسکمی قلبی انجام می شود.

دکتر آرزو خسروی متخصص قلب و عروق و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی.‍‌‍‍‌‍‌‌‌‌‌

جهت مراجعه حضوری به مطب با شماره ۰۲۱۲۲۸۹۴۰۸۶ تماس بگیرید.

دکتر آرزو خسروی متخصص قلب و عروق و فلوشیپ اکوکاردیوگرافی

دکتر آرزو خسروی از برجسته ترین متخصصین قلب و عروق در تهران و فلوشیپ اکوکاردیوگرافی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله تهران می باشند. دکتر خسروی، عضو انجمن اکوکاردیوگرافی ایران، اروپا و آمریکا در زمینه انجام انواع تست قلب، انواع اکوکاردیو گرافی برای خانم ها و آقایان محترم آماده ویزیت بیماران عزیز در مطب و بیمارستان های طرف قرارداد می باشد.